Assessment of climate change transformations and their impact on the hydrological regime of Gorgan Bay Wetland

رایگانی, بهزاد; براتی, سوسن; ایزدیان, منا; حسینی طایفه, فرهاد; قربانزاده زعفرانی, سیدقاسم; شمسی‌پور, سیاوش

doi:10.22098/mmws.2025.17004.1568

Assessment of climate change transformations and their impact on the hydrological regime of Gorgan Bay Wetland

نوع مقاله : Special issue on "Climate Change and Effects on Water and Soil"

نویسندگان

¹ گروه پژوهشی ارزیابی و مخارات محیط‌زیست، پژوهشکده محیط زیست و توسعه پایدار، سازمان حفاظت محیط زیست، تهران، ایران

² پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

³ گروه پژوهشی تنوع‌زیستی و ایمنی‌زیستی، پژوهشکده محیط زیست و توسعه پایدار، سازمان حفاظت محیط زیست، تهران، ایران

⁴ معاون دفتر تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست، تهران، ایران

10.22098/mmws.2025.17004.1568

چکیده

چکیده

هدف از این پژوهش بررسی تغییرات اقلیمی و تأثیر آن بر رژیم هیدرولوژیک تالاب خلیج گرگان است. در دهه‌های اخیر افزایش دما، کاهش بارش و تغییر الگوی رواناب منجر به کاهش مساحت و حجم تالاب شده است. در این مطالعه از داده‌های سنجش از دور (تصاویر ماهواره‌ای لندست)، اندازه‌گیری‌های میدانی با استفاده از GPS و عمق‌سنج دیجیتال، و داده‌های اقلیمی پایگاه TerraClimate بهره‌گیری شده است. شاخص‌های NDWI و MNDWI برای استخراج مرز تالاب به کار گرفته و صحت نتایج با استفاده از نقاط کنترل زمینی تأیید گردید. روش درونیابی اسپی‌لاین جهت تولید نقشه‌های پیوسته عمق تالاب و مدل‌سازی حجم مخزن به کار گرفته شد. نتایج تحلیل‌های سری زمانی نشان می‌دهد که از سال ۲۰۱۰ به بعد روند کاهشی قابل توجهی در مساحت و حجم تالاب مشاهده می‌شود؛ به‌طوری که بین سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۲، مساحت تالاب بیش از ۲۴٪ و حجم آن بیش از ۴۷٪ کاهش یافته است. آزمون‌های همبستگی ارتباط منفی معنادار بین دمای بیشینه سالیانه و تغییرات تالاب را نشان می‌دهد. مدل‌سازی سناریوهای آینده پیش‌بینی می‌کند افزایش دما در حدود ۱.۳ تا ۱.۸ درجه سلسیوس منجر به کاهش قابل توجه مساحت تالاب می‌شود؛ به ازای هر یک درجه افزایش دما، مساحت تقریباً ۳۲۸۰ هکتار کاهش می‌یابد. نتایج پژوهش اهمیت تجدیدنظر در سیاست‌های مدیریت منابع آبی و اجرای روش‌های بهینه‌سازی مصرف آب را برای حفظ پایداری تالاب خلیج گرگان نشان می‌دهد. پیشنهاد می‌شود با افزایش تخصیص آب زیست‌محیطی و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین آبیاری، فشارهای اقلیمی و انسانی کاهش یابد. این نتایج راهگشای تدوین راهبردهای مدیریت منابع آبی است.

کلیدواژه‌ها