اراضی خشک و نیمهخشک ایران به دلیل محدودیت منابع آب و شرایط اقلیمی حساس، در معرض فرسایش خاک و کاهش حاصلخیزی قرار دارند. استفاده از گونههای مقاوم مانند زرد تاغ (Haloxylon persicum) برای تثبیت خاک و بهبود کیفیت آن، بهویژه از نظر ذخایر کربن و نیتروژن، اهمیت اکولوژیکی و مدیریتی دارد. این پژوهش با هدف بررسی تأثیر سن تاغکاری بر ویژگیهای فیزیکوشیمیایی خاک و ذخایر کربن و نیتروژن در شهرستان بیرجند انجام شد. بدین منظور، سه منطقه شامل دو تاغزار با قدمتهای ۳۴ و ۲۶ سال و یک منطقه شاهد (فاقد تاغکاری) مورد بررسی قرار گرفتند. در هرسایت، با استفاده از روش نمونهبرداری تصادفیسیستماتیک تعداد ۶ نمونه خاک از سه عمق صفر تا ۱۵، ۱۵ تا ۳۰ و ۳۰ تا ۴۵ سانتیمتر برداشت گردید. نمونهها پس از انتقال به آزمایشگاه، جهت اندازهگیری ویژگیهای فیزیکوشیمیایی شامل pH، EC، وزنمخصوص ظاهری، تخلخل،کربن آلی و نیتروژن کل و همچنین تعیین ذخایر کربن و نیتروژن خاک مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. سن تاغکاری اثر قابلتوجهی بر تجمع کربن و نیتروژن خاک دارد و این اثر بسته به عمق متفاوت است، در عمق ۰-۱۵ سانتیمتر بیشترین ذخایر کربن در سایت ۲۶ ساله (۴۶/۴) و در عمقهای ۱۵-۳۰ و ۴۵-۳۰ سانتیمتر در سایت ۳۴ ساله (۷۸/۵ و ۳۵/۳) مشاهده شد، که نشاندهنده نقش مرحله رشد پوشش و فعالیت میکروبی در تجمع و تثبیت مواد آلی است و اهمیت مدیریت طولانیمدت و گونههای مقاوم به خشکی برای افزایش ظرفیت ذخیره عناصر غذایی را برجسته میکند. کاهش وزن مخصوص و افزایش تخلخل نشاندهنده بهبود ساختار خاک و فعالیت بیشتر ریشهها و میکروارگانیسمها است. تحلیل مؤلفههای اصلی و همبستگیها نشان داد که کربن آلی و نیتروژن کل همجهت بوده و همبستگی بالایی با ذخایر عناصر غذایی دارند، در حالی که تراکم خاک رابطه معکوس با آنها دارد. یافتهها تأکید میکنند که تاغکاری بلندمدت موجب بهبود کیفیت فیزیکی و شیمیایی خاک، تقویت چرخه کربن و نیتروژن و افزایش پایداری اکولوژیکی اراضی خشک میشود. از منظر مدیریتی، انتخاب مناطق مناسب و پایش مستمر سن پوشش گیاهی، کلید ارتقای حاصلخیزی خاک و ظرفیت ذخیره عناصر غذایی و تضمین موفقیت برنامههای احیای اراضی خشک است.
صابری, مرتضی , دهمرده قلعه نو, محمدرضا و کریمیان, وحید . (1404). تأثیر سن تاغکاری بر ذخایر کربن و نیتروژن خاک: پیامدهای مدیریتی برای احیای اراضی خشک. مدل سازی و مدیریت آب و خاک, (), -. doi: 10.22098/mmws.2025.18631.1706
MLA
صابری, مرتضی , , دهمرده قلعه نو, محمدرضا , و کریمیان, وحید . "تأثیر سن تاغکاری بر ذخایر کربن و نیتروژن خاک: پیامدهای مدیریتی برای احیای اراضی خشک", مدل سازی و مدیریت آب و خاک, , , 1404, -. doi: 10.22098/mmws.2025.18631.1706
HARVARD
صابری, مرتضی, دهمرده قلعه نو, محمدرضا, کریمیان, وحید. (1404). 'تأثیر سن تاغکاری بر ذخایر کربن و نیتروژن خاک: پیامدهای مدیریتی برای احیای اراضی خشک', مدل سازی و مدیریت آب و خاک, (), pp. -. doi: 10.22098/mmws.2025.18631.1706
CHICAGO
مرتضی صابری , محمدرضا دهمرده قلعه نو و وحید کریمیان, "تأثیر سن تاغکاری بر ذخایر کربن و نیتروژن خاک: پیامدهای مدیریتی برای احیای اراضی خشک," مدل سازی و مدیریت آب و خاک, (1404): -, doi: 10.22098/mmws.2025.18631.1706
VANCOUVER
صابری, مرتضی, دهمرده قلعه نو, محمدرضا, کریمیان, وحید. تأثیر سن تاغکاری بر ذخایر کربن و نیتروژن خاک: پیامدهای مدیریتی برای احیای اراضی خشک. مدل سازی و مدیریت آب و خاک, 1404; (): -. doi: 10.22098/mmws.2025.18631.1706
)