تحلیل تغییرات بیشینه ماندگاری متوالی برف‌پوش در شمال غرب ایران

صلاحی, برومند; حلبیان, امیرحسین; کاشانی, عباس

doi:10.22098/mmws.2025.18162.1651

تحلیل تغییرات بیشینه ماندگاری متوالی برف‌پوش در شمال غرب ایران

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

¹ استاد، گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

² دانشیار، گروه جغرافیا، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

³ دانشجوی دکتری آب و هواشناسی، گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

10.22098/mmws.2025.18162.1651

چکیده

در این پژوهش با هدف شناسایی و واکاوی تغییرات فضایی- زمانی بیشینه ماندگاری متوالی برف‌پوش در شمال غربی ایران از فرآورده‌های روزانه برف مادیس (MOD10A1 و MYD10A1) در دوره 2020-2003 استفاده شد. ابتدا، دادهها بر اساس آستانه حداقل 1/0 باینری شد. در گام بعدی اثر ابرناکی با استفاده از ترکیب داده‌ها، فیلتر مکانی و زمانی کاهش داده شد. سپس، بیشینه ماندگاری برف‌پوش (MaxSCDur) در هر یاخته در شبکه رستری در بازه ماهانه، فصلی و سالانه محاسبه و نقشههای پهنهای ترسیم گردید. نتایج نشان می‌دهد که پهنه‌های با ماندگاری بالا در فوریه نسبت به ژانویه گسترش و افزایش یافته است. در این ماه بیشینه میزان MaxSCDur با مقادیر 28-20 روز متعلق به قلل کوهستانی و کمینه آن با 3-0 روز مربوط به نواحی پست شمال شرقی کوه‌های طارم است. الگوی مارس کاهش گستره پهنه‌های با ماندگاری بالا و گسترش مناطق با ماندگاری کم را نشان می‌دهد. الگوی آوریل نشان از کاهش چشمگیر ماندگاری برف و تمرکز برف در قلل مرتفع دارد. الگوهای ماه‌های می تا سپتامبر کاهش مقادیر این نمایه را نشان می‌دهد. بر اساس الگوهای اکتبر تا دسامبر، بیشینه میزان MaxSCDur در قلل ارتفاعات از 23-84/20 روز به 31-30 روز افزایش یافته است. کمینه میزان آن در این دوره مربوط به نواحی پست با 3-0 روز است. الگوی زمستانه، بیشینه میزان MaxSCDur را در قلل سبلان و سهند با مقادیر 6/29-25 روز و کمینه آن را در نواحی پست با مقادیر 2-0 روز نشان می‌دهد. الگوی بهاره نسبت به زمستانه نشان از افت MaxSCDur از جنوب به‌طرف شمال در پهنه مطالعاتی دارد. بر اساس الگوی تابستانه، MaxSCDur فقط در قله سبلان با 20-4 روز، در سهند و قلل ارتفاعات غربی منطقه با 4-2 روز نمودی آشکار دارد. بیشینه ماندگاری برف‌پوش پاییزه نسبت به الگوی تابستانه فقط در سرزمین‌های مرتفع کوهستانی افزایش نشان می‌دهد و همچنان خط‌الرأس سبلان با 20-4 روز از بیشترین مقدار برخوردار است. بر اساس الگوهای سالانه MaxSCDur سالهای 2010 و 2018 در فاز کمینه و سالهای 2008، 2012 و 2017 در فاز بیشینه قرار داشته است. یافته‌های این پژوهش می‌تواند در مقوله منابع آبی، توان‌های اکولوژیکی و مدیریت نواحی کوهستانی مورد استفاده قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها