پیش‌بینی بارش-رواناب با مدل هیدرولوژیکی GR2M تحت تأثیر سناریوهای گزارش ششم تغییر اقلیم (مطالعه موردی: حوزه‌های آبخیز لزوره و جنگلده)

قربانی, خلیل; حسام, موسی; رضائی قلعه, لاله; نیرومند فرد, فریبا; سالاری جزی, میثم

doi:10.22098/mmws.2025.17923.1634

پیش‌بینی بارش-رواناب با مدل هیدرولوژیکی GR2M تحت تأثیر سناریوهای گزارش ششم تغییر اقلیم (مطالعه موردی: حوزه‌های آبخیز لزوره و جنگلده)

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

¹ عضو هیات علمی گروه مهندسی آب دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

² گروه مهندسی آب. دانشکده مهندسی آب و خاک. دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان. گرگان. ایران.

³ دانش آموخته دکتری-گروه مهندسی آب. دانشکده کشاورزی. دانشگاه ارومیه. ارومیه. ایران

⁴ دانش آموخته دکتری. گروه مهندسی آب. دانشکده کشاورزی. دانشگاه بیرجند. بیرجند. ایران

⁵ گروه مهندسی آب. دانشکده مهندسی آب و خاک. دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان. گرگان. ایران

10.22098/mmws.2025.17923.1634

چکیده

مدل‌های بارش-رواناب ابزار مهمی برای شبیه‌سازی جریان رودخانه و درک فرآیندهای هیدرولوژیک هستند، اما انتخاب آن‌ها نیازمند شناخت محدودیت‌ها و قابلیت‌هاست. در این تحلیل‌ها باید اثر تغییرات اقلیمی، گازهای گلخانه‌ای و نوسانات اقلیمی نیز لحاظ شود تا نتایج به واقعیت نزدیک‌تر باشند. بنابراین در این تحقیق ابتدا با استفاده از مدل هیدرولوژیکی GR2M به شبیه‌سازی بارش-رواناب ماهانه دو رودخانه چهل‌چای و نرماب در دو حوزه آبخیز لزوره و جنگلده پرداخته شده است. سال‌های آماری (2022-2011) به عنوان دوره مشاهداتی مشترک هر دو ایستگاه هیدرومتری و سال‌های (2100-2023) به عنوان دوره آینده برای پیش‌بینی دبی جریان تحت جدیدترین سناریوهای گزارش ششم تغییر اقلیم SSP1-2.6، SSP2-4.5 و SSP5-8.5 در نظر گرفته شده است. معیار کارایی کلینگ-گوپتا و میانگین ریشه مربعات خطا در دوره صحت‌سنجی برای حوزه آبخیز لزوره برابر با 68/0 و 95/14 و در حوزه آبخیز جنگلده برابر با 68/0 و 52/24 است. بررسی نتایج نشان می‌دهد که مدل عملکرد خوبی در شبیه‌سازی دبی جریان دارد. در ادامه نتایج پیش‌بینی جریان تحت تأثیر تغییر اقلیم در آینده نشان می‌دهد که دبی جریان هر دو ایستگاه تحت دو سناریوی SSP1-2.6 و SSP2-4.5 در بازه زمانی 2020-2060 کاهشی است و در بازه زمانی 2100-2080 افزایش خواهد یافت. در حالی که دبی جریان هر دو ایستگاه تحت سناریوی بد‌بینانه SSP5-8.5 در بازه زمانی 2060-2040 روندی افزایشی دارد و در بازه زمانی 2100-2060 روند جریان نیز کاهشی می‌باشد. در نهایت مهم‌ترین نکته‌ای که باید مورد توجه قرار بگیرد این است که تحت هر سه سناریو مورد بررسی مقدار جریان تحت تأثیر تغییرات اقلیمی به مراتب نسبت به دوره مشاهداتی کاهش خواهد یافت که این موضوع لزوم توجه بیشتر به برنامه‌ریزی منابع آب در پایاب این حوضه‌ها را برجسته می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات