مقایسه تحلیلی توزیع اندازه ذرات خاک در کاربری‌ها/پوشش‌های مختلف اراضی حوزه آبخیز واز با استفاده از دانه‌بندی لیزری

درختی, سعید; غلامی, لیلا; کاویان, عطااله; خالدی درویشان, عبدالواحد

doi:10.22098/mmws.2025.17786.1622

مقایسه تحلیلی توزیع اندازه ذرات خاک در کاربری‌ها/پوشش‌های مختلف اراضی حوزه آبخیز واز با استفاده از دانه‌بندی لیزری

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکتری، گروه مهندسی آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران.

² دانشیار، گروه مهندسی آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران.

³ استاد، گروه مهندسی آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران.

⁴ دانشیار، گروه مهندسی آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تربیت مدرس، نور، ایران

10.22098/mmws.2025.17786.1622

چکیده

توزیع اندازه ذرات خاک، ویژگی فیزیکی مهمی است که بر ساختار خاک تأثیر می‌گذارد و ارتباط نزدیکی با بافت و رفتار خاک دارد. بنابراین در این پژوهش با استفاده از دانه‌بندی لیزری و شاخص‌های آماری به تحلیل دانه‌بندی خاک در کاربری‌ها/پوشش‌های مختلف اراضی در حوزه آبخیز واز در استان مازندران پرداخته شد. در پژوهش حاضر 47 نقطه نمونه‌گیری شامل 25 نقطه برای جنگل، 13 نقطه برای مرتع، چهار نقطه برای کشاورزی و پنج نقطه برای مسکونی مشخص و نمونه‌ها برداشت شد. سپس نمونه‌ها در معرض هوای آزاد خشک شده و بعد از آن با خارج کردن مواد زائد حدود 50 گرم از هر نمونه‌ در آون قرار داده شدند. در نهایت، مقدار 30 گرم از آن‌ها در لوله فالکون ریخته شد و جهت آنالیز لیزری به آزمایشگاه انتقال داده شدند. پس از دریافت نتایج دانه‌بندی لیزری، این نتایج از نظر مقدار رس، سیلت، ماسه، سنگریزه، میانگین اندازه ذرات، جورشدگی، چولگی، کشیدگی، 10d، 50d (میانه) و 90d مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که میانگین اندازه ذرات رس، سیلت، ماسه و سنگ‌ریزه به ترتیب در کاربری جنگل برابر 03/1، 52/51، 39/45 و 06/2، در کاربری مرتع برابر 62/0، 41/52، 21/45 و 76/1، در کاربری کشاورزی برابر 33/1، 2/75، 39/23 و 08/0، و در کاربری مسکونی برابر 57/0، 96/36، 5/54 و 97/7 درصد است. توزیع اندازه ذرات در کاربری‌های جنگل و مرتع نشان می‌دهد که بخش‌های سیلت و ماسه دارای بیش‌ترین درصد هستند، که نشان‌دهنده ساختار متعادل خاک است. با توجه به اینکه حوزه آبخیز واز دارای شیب زیاد است و از طرفی با توجه به ساخت و ساز در آن پیشنهاد می‌شود اقدامات آبخیزداری متناسب در بالادست حوضه انجام ‌شود. نتایج به دست آمده و نقشه توزیعی ذرات خاک می‌تواند به اولویت‌بندی اقدامات حفاظت خاک و همچنین کنترل فرسایش در حوزه آبخیز واز کمک کند.

کلیدواژه‌ها