تحلیل ریسک وقوع زمین‌لغزش و واریزه در جاده‌های هراز و لواسانات

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد/ گروه ژئومورفولوژی، دانشکدة علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

2 دانشیار/ گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکدة علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

از آن‌جا که زمین‌لغزش‌ها نسبت به سایر بلایا دارای قابلیت بیش‌تری برای مدیریت هستند، شناخت این پدیده در جهت جلوگیری از خسارات از اهمیت زیادی برخوردار است. هم‌چنین، باتوجه به گستردگی و تنوع فراوانی مخاطرات‌ طبیعی در ایران مطالعۀ حاضر با هدف شناخت نحوۀ مدیریت کاهش مخاطرۀ طبیعی زمین‌لغزش در استان تهران انجام شد. به‌همین منظور، ابتدا معیارهای مؤثر بر ناپایداری‌ها، مانند بارش، زلزله، پوشش گیاهی، کاربری اراضی، زمین‌شناسی، رودخانه، گسل، تندی و جهت ‌شیب و راه‌های ارتباطی استان تهران با رویکرد واریزه بررسی شدند. سپس، تحلیل مکانی در محیط ArcGIS با استفاده از توابع فاصلة اقلیدسی و تعیین انحنا صورت پذیرفت. بدین‌صورت که ابتدا جاده‌های هراز و لواسانات به‌صورت نمونه انتخاب شدند و هرکدام از معیارها با استفاده از روش فاصله‌ای برای لایه‌های خطی و وزن‌دهی معکوس فاصله (IDW) برای لایه‌های پلیگون بررسی و طبقه‌بندی شدند. هم‌چنین، میزان ریزش و انحنا بررسی شده و به هریک از نقشه‌های انحنا و جهت ‌شیب رتبۀ بین صفر و یک داده شد. به این‌صورت که مناطقی که رتبۀ یک هستند دارای خطر بالا و مناطقی که دارای رتبۀ صفر هستند می‌توانند خطرآفرین باشند. نتایج این مطالعه نشان داد مناطقی که رو به جهت شمال شرق و جنوب غرب بودند رتبۀ یک و مابقی رتبۀ صفر دارند. هم‌چنین، مناطقی که بالای 50 درصد شیب رو به شمال داشتند از خطر ریزش بیش‌تری برخوردار هستند. در رتبه‌بندی به مناطقی که مقعر و هرچه مثبت‌تر بودند رتبۀ یک داده شده و در این مناطق انحنای جاده‌های اصلی و فرعی منتخب منفی بودند و دارای جهت محدب نشان داده شده که این مساحت، دارای مخاطره است. این مناطق در جادۀ هراز و لواسانات از نظر زمین‌لغزش در هنگام بارندگی و زلزله و سایر مخاطرات در معرض خطر بوده و پیشنهاد توجه به ساخت و ساز و وجود سیستم هشدار از حیطۀ مدیریت بحران در این مناطق الزامی است.

کلیدواژه‌ها


سازمان ملی مدیریت بلایای طبیعی ایران (1399). سند ملی راهبرد مدیریت بحران ایران. 20 صفحه.
ساسان‌پور، ف.، شماعی، ع.، افسر، م.، و سعیدپور، ش. (1396). بررسی آسیب‌پذیری ساختمان‌های شهر در برابر مخاطرات طبیعی (زلزله) (مطالعۀ موردی: محلۀ محتشم کاشان). مخاطرات محیط طبیعی، 6(14)، 103-122.
شایان، س.، و عمونیا، ح. (1396). تحلیل توسعۀ پایدار شهری در کلان‌ شهر تهران از دیدگاه مخاطرات ژئومورفولوژیک (مطالعۀ موردی: منطقۀ یک شهرداری). دانش پیشگیری و مدیریت بحران، ۷ (۲)، 68-84..
صالحی‌پور میلانی، ع.، و یمانی، م. (1397). پهنه‌بندی خطر زمین لغزش در حوضۀ آبریز رامیان (استان گلستان). دانش پیشگیری و مدیریت بحران، ۸(۲)، 161-172. 
صفاری، ا.، و مقیمی، ا. (1388).ارزیابی ژئومورفولوژیکی توسعه شهری و آسیب پذیری ناشی از زمین لغزش در دامنه های کوهستانی کلان شهر تهران. پژوهش های جغرافیای طبیعی، 67، 53-71.
فنی، ز.، و قشمی، س.م. (1397). پهنه‌بندی و تحلیل فضایی حساسیت مخاطرات چهارگانه محیطی زمین‌لغزش، سیل، زلزله و فرونشست مورد پژوهی: مناطق 22 گانۀ شهر تهران. اطلاعات جغرافیایی، 27(108)، 77-89.
فیض­ نیا، س.، و محمدی، ع. (1387). پهنه­ بندی حرکت ­های لغزشی با بهره­گیری از درونیابی ویژه و درصددهی به هر یک از زیر عامل ها در حوزه آبخیز دماوند. منابع طبیعی ایران، 61(1)، 29-42.
کامران‌زاد، ف.، محصل‌افشار، ع.، مجرب، م.، و معماریان، ح. (1395). پهنه‌بندی خطر زمین‌لغزش در استان تهران با استفاده از روش‌های داده محور و تحلیل سلسله مراتبی. علوم زمین، 25(97)، 101-114.
محمدی، م.، و نور، ح. (1398). پهنه‌بندی حساسیت‌ زمین‌لغزش با استفاده از روش ترکیبی جدید در محیط GIS. علوم و تکنولوژی محیط زیست، 21(12)، 135-146.
 
Asadi, S., Sharghi, A., & Atefi, M. (2019). Zoning of physical and infrastructural vulnerability to landslides using GIS, Settlements Located in Tehran and Alborz. Disaster Prevention and Management Knowledge, 9(4), 329-340.
Baharvand, S., Saroei, H., & Souri, S. (2017). Landslide hazard zoning using weighted linear combination method (Case Study: Deh Sefid Basin, Lorestan Province). Natural Geography, 10(35), 75-86.
Bahrami, Y., Hassani, H., & Maghsoudi, A. (2020). Landslide susceptibility mapping using AHP and fuzzy methods in the Gilan Province, Iran. GeoJournal, 86, 1797-1816.
Fanni, Z., & Qeshmi, S.M. (2019). Zoning and spatial analysis of the susceptibility of four environmental hazards: Landslide, flood, earthquake and subsidence (Case study: 22 Districts of Tehran). Geographical Data, 27(108), 77-89 (in Persian).
Faiznia, S., & Mohammadi, A. (2008). Landslide hazard zonation using specific interpolation and giving percentage to each subfactors in Damavand drainage basin. Iranian Journal of Natural Resources, 61(1), 29-42 (in Persian).
Foudi, S., & Osés-Eraso, N. (2014). Flood risk management: Assessment for prevention with hydro-economic approaches. Pp.  317-334. In: Handbook of the Economics of Climate Change Adaptation, 1st Edition, Routledge.
Hosseinzadeh, M. (2014). Zoning of landslides caused by earthquakes in the northern slopes of Tehran. M.Sc. Thesis, Shahroud University of Technology Central Campus (in Persian).
Keshavarzbakhshaish, M., & Fallah, M. (2016). Landslide hazard zoning in the foundation and reservoir of Pelrud Dam by analytic hierarchy process (AHP). Journal of Engineering Geology, 10(2), 3483-3500.
Kamranzad, F., Mohasel Afshar, E., Mojarab, M., & Memarian, H. (2015). Landslide hazard zonation in Tehran Province using data-driven and AHP methods. Geo Sciences, 25(97), 101-114 (in Persian).
Khalaj, S., BahooToroody, F., Abaei, M.M., BahooToroody, A., De Carlo, F., & Abbassi, R. (2020). A methodology for uncertainty analysis of landslides triggered by an earthquake. Computers and Geotechnics, 117, 103262.
Khodadadi, F., Entezari, M., & Sasanpour, F. (2021). Analysis of geomorphologic hazards of landslide and flood using VIKOR-AHP and FR models in the Alborz Province. Physical Geography Research Quarterly, 51(1), 183-199 (in Persian).
Leonardi, G., Palamara, R., & Suraci, F. (2020). A fuzzy methodology to evaluate the landslide risk in road lifelines. Transportation Research Procedia, 45, 732-739.
Mohammadi, M., & Noor, H. (2019). Landslide susceptibility zoning using a new hybrid method in the GIS environment. Environmental Science and Technology, 21(12), 135-146 (in Persian).
National Disaster Management Organization of Iran (2020). National crisis management strategy document of Iran. 20 p (in Persian).
Nam, D.H., Kim, M.I., Kang, D.H., & Kim, B.S. (2019). Debris flow damage assessment by considering debris flow direction and direction angle of structure in South Korea. Water, 11(2), 328.
Nanehkaran, Y.A., Mao, Y., Azarafza, M., Kockar, M.K., & Zhu, H.H. (2021). Fuzzy-based multiple decision method for landslide susceptibility and hazard assessment: A case study of Tabriz, Iran. Geomechanics and Engineering, 24(5), 407-418.
Pun, W.K., Chung, P.W.K., Wong, T.K.C., Lam, H.W.K., & Wong, L.A. (2020). Landslide risk management in Hong Kong-Experience in the past and planning for the future. Landslides, 17(1), 243-247.
Philip, G.M., & Watson, D.F. (1982). A Precise Method for Determining Contoured Surfaces. Australian Petroleum Exploration Association Journal, 22, 205-212.
Sasanpour, F, Shamaei, A, Afsar, M., & Saeedpour, Sh. (2018). Vulnerability City buildings against natural disasters (Earthquakes) (Case Study: Mohtasham Neighbourhood Kashan). Journal of Environmental Hazards, 6(14), 103-122 (in Persian).
Saffari, A., & Moghimi, A. (2010). Geomorphological assessment of urban development and landslide vulnerability in the mountain slopes of Tehran.  Physical Geography Research, 67, 53-71 (in Persian).
Shayan, S., & Amoniah, H. (2017). Analysis of sustainable urban development in Tehran metropolis from the perspective of geomorphological risks of Region 1 of the Municipality. Crisis Prevention and Management, 7(2), 68-84 (in Persian).
Shamai, A., Karam, A., Yaghoob Nejad Asl, N., & Lotfi Moghadam, S. (2018). Spatial analysis and zonation of landslide vulnerability in North West slopes of Tehran Metropolitan. Journal of Geography and Regional Development, 15(2), 119-148.
Wubalem, A. (2021). Landslide susceptibility mapping using statistical methods in Uatzau catchment area, northwestern Ethiopia. Geoenvironmental Disasters, 8(1), 1-21.
SalehiPour Milani, A., & Yamani, M. (2018). Landslide hazard zoning in Ramian Basin (Golestan Provinces). Disaster Prevention and Management Knowledge (quarterly), 8(2), 161-172 (in Persian).
Yavari, H., Pahlavani, P., & Bigdeli, B. (2019). Landslide hazard mapping using a radial basis function neural network model: A case study in Semirom, Isfahan, Iran. The International Archives of Photogrammetry, Remote Sensing and Spatial Information Sciences, 42, 1085-1090.
Zeverbergen, L.W., & Thorne, C.R. (1987). Quantitative analysis of land surface topography. Earth Surface Processes and Landforms, 12, 47-56.
Zali, M., & Shahdi, K. (2021). Landslide sensitivity assessment using fuzzy logic approach and GIS in the watershed. Water and Soil Management and Modeling, 1(1), 65-79.