ارتقاء بهره‌وری آبیاری گندم در ایران (بخش دوم: از دیدگاه مکانیزاسیون و مدیریت مزرعه)

نوع مقاله : فنی و ترویجی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد/ بخش امور آبیاری و زهکشی، شرکت مهندسین مشاور یکم، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری/ گروه مهندسی آبیاری و آبادانی، دانشکدگان کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران

3 مدیر امور کشاورزی، اجتماعی و اقتصادی/ شرکت مهندسین مشاور یکم، تهران، ایران

4 دانشجوی کارشناسی ارشد/ گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکدگان کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران

5 دانش‌آموختة کارشناسی ارشد/ گروه مهندسی آبیاری و آبادانی، دانشکدگان کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران

چکیده

کمبود منابع آب برای تولید محصولات مختلف کشاورزی از جمله گندم، یکی از چالش‌ها و دغدغه‌های اصلی کشور بوده و راه‌حل اصلی آن بهبود و ارتقاء بهره‌وری آب است. در این راستا، باید با مصرف کم‌تر آب، بیش‌ترین تولید را حاصل کرد. یکی از ‌بزرگ‌ترین مشکلات برای تولید گندم، کمبود منابع آب و گسستگی روش‌های مختلف مدیریت آب، مزرعه و سامانه‌های آبیاری است. از طرفی برای اینکه مدیریت آب و مزرعه بیش‌ترین اثر را در افزایش بازده، کارایی و بهره‌وری مصرف آب داشته باشد، باید نهاده‌های مختلف از قبیل بذرهای هیبریدی و اصلاح‌شده، کود و سموم شیمیایی، استفاده از ابزارها و ماشین‌الات ‌پیشرفته و عملیات مناسب کاشت، داشت و برداشت به طور مطلوب، صحیح و در زمان-مکان مناسب انجام شود. مناطقی که 80 درصد کشت و تولید گندم (آبی و دیم) در آن‌ وجود دارد، مناطق اصلی تولید گندم هستند. بنابراین طبق اصل پارِتو، 13 استان گلستان، کرمانشاه، آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، همدان، اردبیل، لرستان، مرکزی،‌ خوزستان، فارس، خراسان رضوی، کردستان و زنجان، به‌عنوان مناطق اصلی تولید گندم در ایران انتخاب شدند. نتایج نشان داد که با داده‌های سال زراعی 1400-1399، کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی با توسعة روش آبیاری کشت روی پشته‌های بلند در مناطق اصلی تولید گندم منجر به کاهش 2/154 میلیون مترمکعب آب کشاورزی می‌شود. هزینة اجرایی این راه‌کار بر اساس متوسط اجرای هر هکتار کشت روی پشته‌های بلند 50 میلیون ریال در سال 1400، برابر 5059 میلیارد ریال است. در نتیجه به‌کارگیری روش‌های نوین کشت روی پشته‌های بلند می‌تواند به‌عنوان یک ابزار مدیریتی منجر به ارتقاء بهره‌وری آب گندم در کشور شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات