بررسی زمانی و مکانی کیفیت آب زیرزمینی با تاکید بر مصارف صنعتی در حوزه آبریز سفیدرود

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار/ بخش تحقیقات آبخیزداری، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان سمنان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، سمنان، ایران

2 استادیار/ بخش تحقیقات آبخیزداری، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان لرستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، لرستان، ایران

3 استادیار/ مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

چکیده

یکی از عوامل مهم و تعیین‌کننده در مصارف مختلف آب، کیفیت شیمیایی آن است. شناخت کیفیت آب زیرزمینی به‌عنوان ابزاری مناسب برای ارزیابی نحوة مدیریت منابع آب در نظر گرفته شده است. بر همین اساس، در این مطالعه با هدف آشکارسازی کیفیت شیمیایی آب‌های زیرزمینی محدودة حوزة آبریز سفیدرود به‌منظور مصارف صنعتی و نیز بررسی روند تغییرات طی سه دورة آماری (1397-1380)، متغیرهای هدایت الکتریکی، کل جامدات محلول، نسبت جذب سدیم، بی‌کربنات، کربنات، کلر، سولفات، کلسیم، منیزیم، سدیم، پتاسیم برداشت شده از حوزة آبریز انجام شد. برای نیل به اهداف از اطلاعات 360 منبع بهره‌برداری در مقیاس سالانة مربوط به دورة آماری 18 ساله استفاده شد. بر اساس اطلاعات موجود، به‌منظور تهیة نقشه‌های پهنه‌بندی کیفی مصارف آب با شاخص لانژلیه، توزیع متغیرهای مؤثر در کیفیت مصارف صنعتی با استفاده از سامانة اطلاعات جغرافیایی (GIS) و روش درون‌یابی زمین‌آماری برای منطقة مورد مطالعه انجام گرفت. نتایج روندیابی متغیرهای کیفی آب نشان داد آبخوان طارم-خلخال و گل‌تپه-زرین‌آباد با بیشینة مقادیر هدایت الکتریکی (1778 میکروزیمنس بر سانتی‌متر) و کل جامدات محلول (1135 میلی‌گرم بر لیتر)، از کیفیت آب زیرزمینی پایین‌تری نسبت به سایر محدوده‌ها در حوزة‌ آبریز سفیدرود برخوردار است. هم‌چنین، آبخوان طارم-خلخال در دورة 87-80 بالاترین مقدار نسبت جذب سدیم (9/3 درصد) را نسبت به سایر آبخوان‌ها نشان داد. ارزیابی کیفیت آب صنعتی، نشان‌گر خورنده بودن 67 درصد و رسوب‌گذار بودن 32 درصد نمونه‌های آبی بود. تحلیل نقشه‌های پهنه‌بندی کیفی جهت مصارف صنعتی نشان داد که آبخوان آستانه-کوچصفهان و دیواندره-بیجار و بخش مرکزی آبخوان زنجان و نواحی غربی آبخوان گل‌تپه-زربن‌آباد دارای ویژگی رسوب‌گذاری و سایر آبخوان‌ها دارای ویژگی خورندگی هستند. بنابراین، در استفاده از این منابع در صنعت، سامانه‌های آب‌رسانی شهری و کشاورزی، به‌خصوص در سامانه‌های آبیاری تحت‌فشار، می‌بایست تمهیدات لازم در نظر گرفته شود تا کم‌ترین آسیب به لوله‌ها و اتصالات فلزی وارد شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات