ارزیابی شاخص تنش آبی و فقر آب در تولید محصول برنج با تأکید بر مفهوم ردپای آب در ایران

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری/ گروه مهندسی منابع طبیعی، دانشکدة علوم کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان، بندر عباس، ایران

2 دانشیار/ گروه مهندسی منابع طبیعی، دانشکدة علوم کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان، بندر عباس، ایران

3 دانشیار/ گروه علوم و مهندسی آب، دانشکدة کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی، قزوین، ایران

4 استادیار/ گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکدة منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

5 دکتری/ گروه علوم و مهندسی آب، دانشکدة علوم و مهندسی، دانشگاه جیمز کوک، تاونزویل، استرالیا

چکیده

برنج یکی از مهم‌ترین غلات در بسیاری از کشورهای دنیا از جمله ایران است که امنیت غذایی و رفاه مردم بدان بستگی دارد. از طرفی به‌دلیل بالا بودن نیاز آبی برنج، کشت این محصول با چالش کمبود آب مواجه شده است. هدف از این مطالعه استفاده از مفهوم ردپای آب، برای محاسبة تنش آبی ناشی از تولید برنج و فقر آب به‌عنوان ابزارهای ارزیابی کمبود آب در استان‌های تولیدکنندۀ برنج در ایران طی دورۀ آماری 1387 تا 1398 است. این مطالعه به ارزیابی شاخص تنش آبی در تولید برنج و فقر آبی برمبنای کاربرد مفهوم ردپای آب در کشت برنج طی دورة آماری 1387 تا 1398 پرداخته است. متوسط ردپای کل برنج 3037 مترمکعب در تن و حجم کل ناشی از تولید آن 4313 میلیون مترمکعب است که سهم ردپای آب آبی، سبز و خاکستری به‌ترتیب برابر با 68/91، 93/6 و 39/1 درصد است. میزان منابع آب موجود در تولید برنج در استان‌ تولیدکننده، 21992 میلیون مترمکعب است که به‌ترتیب 6872 و 15210 میلیون مترمکعب آن مربوط به آب آبی و آب سبز است. مقدار شاخص تنش آبی ناشی از کشت برنج در ایران به‌طور متوسط برابر با 5/0 (از 9/1) است. هم‌چنین، فقر آب ناشی از تولید برنج برابر با 1073 میلیون مترمکعب در ایران است، که بیش‌ترین و کم‌ترین میزان فقر آبی مربوط به استان‌های گیلان و خوزستان (290 و 11 میلیون مترمکعب) قرار دارند. استفاده از مفهوم ردپای آب و شاخص‌های مشتق شده از آن در تولید برنج در هر یک از استان‌ها سبب می‌شود تا با اطلاعات جامع‌ بتوان به ارزیابی تنش آبی در استان‌های تولیدکنندة برنج پرداخت. ازطرفی با توجه به این‌که در این محاسبات ردپای آب و وضعیت منابع آبی در نظر گرفته می‌شود، برای ارزیابی کمبود آب به‌ویژه در بخش کشاورزی در مناطق خشک و نیمه‌خشک مانند ایران بسیار مناسب است. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مدل سازی و مدیریت آب و خاک
دوره 4، شماره 1
فروردین 1403
صفحه 18-35

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 23 دی 1401
  • تاریخ بازنگری: 12 بهمن 1401
  • تاریخ پذیرش: 13 بهمن 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار