ارزیابی موفقیت جنگل‌کاری بادام کوهی (Amygdalus scoparia Spach.) و تأثیر آن بر پوشش‌گیاهی و خاک در رویشگاه‌های ارژن جمال‌بیگ استان فارس

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد/ گروه علوم و مهندسی جنگل، دانشکده منابع طبیعی و کویرشناسی، دانشگاه یزد، یزد، ایران

2 دانشیار/ گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و کویرشناسی، دانشگاه یزد، یزد، ایران

3 استادیار/ گروه علوم و مهندسی جنگل، مرکز آموزش عالی اقلید، اقلید، ایران

4 استادیار/ دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی اهر، دانشگاه تبریز، اهر، ایران

چکیده

پژوهش حاضر با هدف ارزیابی موفقیت جنگل‌کاری با گونه بادام کوهی (Amygdalus scoparia Spach.) در رویشگاه‌های ارژن (Amygdalus elaeagnifolia Spach.) جمال‌بیگ استان فارس و تأثیر آن بر پوشش‌گیاهی مانند نوع گونه‌های علفی و خاک انجام شده است. مقایسه ارژن با بادام کوهی نیز می‌تواند اطلاعات تکمیلی در اختیار ما قرار دهد. به‌منظور بررسی درصد زنده‌مانی و با توجه به بودجه و امکانات و از آن‌جایی‌که ردیف‌ها بسیار طولانی بودند، سه ردیف از جنگل‌کاری‌های منطقه جمال‌بیگ اقلید استان فارس به‌صورت تصادفی انتخاب و تعداد چاله‌های کاشت شمارش شد. به‌منظور ارزیابی پوشش‌گیاهی موجود، تعداد 30 قطعه ‌نمونه در قالب یک شبکه تصادفی-منظم با ابعاد 100×100 متر برداشت شد. تراکم، تاج‌پوشش و زنده‌مانی درختچه‌ها و زادآوری بررسی شد. بافت خاک، درصد مواد آلی، فسفر، مقدار  ECو pH و گونه‌های علفی نیز بررسی شد. از آزمون من-ویتنی برای مقایسه دو گونه ارژن و بادام کوهی از نظر تراکم، فراوانی زادآوری و مساحت تاج استفاده شد. میزان زنده‌مانی جنگل‌کاری ۹۵ درصد بوده و منطقه جنگل‌کاری 342 اصله در هکتار تراکم دارد که تاج‌پوشش پنج درصد را به‌وجود آورده است. تراکم زادآوری بادام کوهی ۹۰ اصله و ارژن 4.5 اصله در هکتار برآورد شد. جنگل‌کاری با بادام کوهی در این منطقه باعث افزایش تعداد گونه‌های علفی شده بدین‌صورت که در منطقه جنگل‌کاری 18 گونه گیاهی متعلق به 13 خانواده و در شاهد 12 گونه گیاهی متعلق به هشت خانواده حضور داشتند. از نظر مساحت تاج‌پوشش، اختلاف معناداری بین دو گونه بادام کوهی و ارژن وجود نداشت. از نظر تراکم زادآوری، اختلاف معناداری بین این دو گونه وجود دارد و تراکم زادآوری بادام کوهی به‌طور معناداری بالاتر است. مقدار ماده آلی (1.62)، نیتروژن (3.89) و فسفر (11.02) خاک در منطقه جنگل‌کاری بیش‌تر از شاهد و نسبت کربن به نیتروژن در منطقه جنگل‌کاری (0.46) کم‌تر از شاهد بود. با توجه به زنده‌مانی قابل‌توجه بادام کوهی و امکان زادآوری طبیعی، پیشنهاد می‌شود در احیای عرصه‌های مشابه منطقه از این گونه پرستار استفاده شود. با توجه به تأثیر جنگل‌کاری بادام کوهی در بهبود خواص خاک منطقه، پیشنهاد می‌شود به عملیات زیست مهندسی و تثبیت دامنه‌ها با گونه‌های درختچه‌ای در حوزه‌های آبخیز اهمیت بیش‌تری داده شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آزادنجات، سعید، جلالی، سیدغلامعلی، و قدسی‌پور، سیدحسن (1388). کاربرد فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) در ارزیابی جنگل‌کاری‌های شهری به‌منظور انتخاب گونه درختی مناسب در مناطق خشک و نیمه‌خشک. سومین همایش ملی جنگل، انجمن جنگل‌بانی ایران، کرج.
اسماعیل‌پور، محمد، سفیدی، کیومرث (1399). بازسازی طبیعی ساختار توده‌های راش در جنگل‌های تحت مدیریت سنتی (مطالعۀ موردی: اشکورات رودسر. جنگل ایران، 3، 435-448.
اکبرزاده، پیمان، کابلی، سیدحسن، و رجبی، محمدرضا (1398). نقش توانمندسازی جوامع محلی در مدیریت پایدار منابع طبیعی (مطالعه موردی: حوزه رامه شهرستان آرادان). نگرشهای نو در جغرافیای انسانی (جغرافیای انسانی)، 1، 573-594. dor:20.1001.1.66972251.1398.12.1.30.8
باباییان، مسعود، آزادفر، داوود، و پاک‌پرور، مجتبی (1398). اثر تنش خشکی ناشی از پلی‌اتیلن‌گلیکول (PEG-6000) بر صفات جوانی‌زنی بذرهای هفت مبدﺃ جغرافیایی بادامک  (Amygdalus scoparia  Spach)  در استان فارس. تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، 27، 299-288. doi:10.22092/ijfpr.2019.126850.1848
باقری، رضا، و زارع، صدیقه (1393). بررسی تأثیر کشت بادام کوهیAmygdalus scoparia Sp) ) بر برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی. گیاه و زیستبوم، 10، 3-20.
بختیاروند، سیاوش، یارعلی، نبی­الله، و محمودی، بیت­الله (1401). معیارها و شاخص‌های انتخاب گونه برای جنگل‌های دست‌کاشت در مناطق خشک و نیمه‌خشک. بومشناسی جنگلهای ایران، 10، 110-119. doi:10.52547/ifej.10.20.110
به‌داروند، مریم، حسینی، سیدمحسن، نبوی، سید محمدباقر، و صیاد، احسان (1390). بررسی تأثیرات پوشش علفی در منطقه جنگل‌کاری شده با گونه بادام کوهی (Amygdalus scoparia) روی ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاک در زاگرس میانی. اکوسیستم‌های طبیعی ایران، 3، 29-36.
معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری، (1387). دستورالعمل تجزیه‌های آزمایشگاهی نمونه‌های خاک و آب. نشریه شماره 467، 276 صفحه.
پاکزاد، میعاد، رستمی شاهراجی، تیمور، و ابراهیمی آتانی، رضا (1400). تحلیل الگوی نقطه‌ای پراکنش گونه­های چوبی در جنگل چهل تن دهبکری، استان کرمان. بومشناسی جنگلهای ایران، (17)9، 162-152. doi:10.52547/ifej.9.17.152
پورمجیدیان، محمدرضا، جلیلوند، حمید، فلاح، اصغر، عظیمی، آرزو، و پارساخو، آیدین (1388). وضعیت سازگاری جنگل‌کاری سنجد و زبان‌گنجشک و تأثیرات ادافیکی آن‌ها در شمال‌غربی شهرستان تبریز. پژوهش‌های علوم و فناوری چوب و جنگل، 16(3)، 23-41. doi:20.1001.1.23222077.1388.16.3.2.6
حسینی، احمد، جعفری، محمدرضا، نجفی‌فر، علی، و رضایی، جعفر (1396). ارزیابی و شناخت وضعیت زادآوری دانه‌زاد زالزالک، آلبالو وحشی و ارژن در جنگل‌های زاگرس مرکزی (مطالعه موردی: جنگل‌های دالاب استان ایلام). بومشناسی جنگلهای ایران، 5(10)، 52-42.  doi:10.29252/ifej.5.10.42
خاتم‌ساز، محبوبه (1371). فلور ایران، شماره 6: تیره گلسرخ. مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع، 354 صفحه.
ساغری، محمد، رستم‌پور، مسلم، روستا، مژگان، و هلال‌بیگی، یاسین (1399). تأثیر جنگل‌کاری با دو گونه درختچه‌ای سماق و بادام کوهی بر برخی ویژگی‌های شیمیایی خاک (بررسی موردی: منطقه کاخک گناباد- خراسان رضوی). پژوهش و توسعه جنگل، (6)2، 185-202.  doi:10.30466/jfrd.2020.120861
شجاعی، مهین، کیانی، بهمن، ستوده، احد، و عظیم‌زاده، حمیدرضا (1394). بررسی رابطه برخی متغیرهای اولیه توپوگرافی با حضور، فراوانی، مشخصات کمّی گونه‌ها و تیپ‌های گیاهی (مطالعه موردی: جنگل باغ شادی هرات، یزد)، بوم‌شناسی کاربردی، 4، 1-14. doi:10.18869/acadpub.ijae.4.11.1
کشاورز، محمدصادق، و دبیری، دانیال (1400). تحلیلی بر امکان استفاده از آبدان در استقرار پوشش گیاهی برای اماکن نظامی و امنیتی مناطق بیابانی. آماد و فناوری دفاعی، 4(4)، 33-56.dor:20.1001.1.28212606.1400.4.12.2.1
کیانی، بهمن (1396). بیومتری جنگل، طرح‌های نمونه‌برداری و روش‌های اندازه‌گیری در علوم جنگل. انتشارات پلک، 448 صفحه.
منجری، فائزه، کیانی، بهمن، تابنده، آفاق، و فلاحتی، ابوالقاسم (1399). بررسی نتایج احیای اراضی جنگلی با اجرای جنگل‌کاری بنه و بادام کوهی در شهرستان خاتم، استان یزد. تخریب و احیاء اراضی طبیعی، (1)1، 33-44. dor:20.1001.1.27174425.1399.1.1.6.5
موسی‌حسن‌خانی، مهران، اسحاقی‌راد، جواد، و اسدپور، علی (1389). بررسی اثر قرق بر ترکیب و تراکم عناصر رویشی و شرایط خاک در منطقه بافت کرمان. تحقیقات منابع طبیعی تجدیدشونده، (1)1، 52-41.
میرزایی ندوشن، حسین (1398). باغ بذر درختان جنگلی. انتشارات دانشگاه تهران، 294 صفحه.
 یوسفی، زهرا، جعفریان، زینب، حجتی، محمد، و طیبی، محمد (1394). روند تجزیه لاشبرگ در گونه جاشیر (Prangos ferulaceae Lindl) با استفاده از تکنیک کیسه لاشبرگ در ایستگاه حسین‌آباد استان فارس. حفاظت زیست‌بوم گیاهان، 7، 129-144.
 
References
 
Akbarzadeh, P., Kabuli, S., & Rajabi, M. (2018). The role of empowering local communities in the sustainable management of natural resources (case study: Rameh area of Aradan city). New Attitudes in Human Geography, 1, 573-594. dor:20.1001.1.66972251.1398.12.1.30.8 [In Persian]
Azadnejat, S., Jalali, S.G., & Qodsipour, S.H. (2018). Application of the analytic hierarchy process (AHP) in evaluation of urban forests in order to select suitable tree species in arid and semi-arid areas. Proceedings of the 3th National Forest Conference, Karaj, Iran, 11 pages. [In Persian]
Babaiyan, M., Azadfar, D., & Pakparvar, M. (2019). Effect of drought stress induced by polyethylene glycol (PEG-6000) on seed germinating traits of seven provenances of wild almond (Amygdalus scoparia Spach.) in the Fars province, Iran. Iranian Journal of Forest and Poplar Research, 27(3), 288-299. doi:10.22092/ijfpr.2019.126850.1848 [In Persian]
Bagheri, R., & Zare, p. (2013). Investigating the effect of almond cultivation (Amygdalus scoparia) on some physical and chemical soil properties. Plant and Environment, 10, 3-20. [In Persian]
Bakhtiarvand, S., Yarali, N., & Mahmoudi, B. (2022). Criteria and indicators of species selection for planted forest in arid and semi-arid industrial regions. Ecology of Iranaian Forest, 20, 110-119. doi:10.52547/ifej.10.20.110 [In Persian]
Behdarvand, M., Hosseini, M., Bagher Nabavi, M., & Sayyad, E. (2011). The effect of herbal cover in plantation of almond soil physical and Amygdalus scoparia chemical characteristics in central zagros. Natural Ecosystems of Iran, 3, 29-36. [In Persian]
Beygi Heidarlou, H., Banj Shafiei, A., Erfanian, M., Tayyebi, A., & Alijanpour, A. (2019). Effects of preservation policy on land use changes in Iranian Northern Zagros forests. Land Use Policy, 81, 76-90. doi: 10.1016/j.landusepol.2018.10.036
Esmaeilpour, M., & Sefidi, K. (2021). Effect of traditional conservation on woody and herbal species frequency in the mountain forests of northern Iran (Case Study: Poudeh village, Roodsar). Ecology of Iranian Forest, 9(18), 127-137. [In Persian]
Hosseini, A., Jafari, M., Najafifar, A., & Rezaei, J. (2017). Evaluating and Recognising the Status of Standard Regeneration of Crataegus pontica, Cerasus microcarpa and Amygdalus orientalis in the Central Zagros Forests (Case Study: Dalab Forests of Ilam Province). Ecology of Iranian Forest, 5(10), 42-52. doi:10.29252/ifej.5.10.42 [In Persian]
Kayani, B. (2018). Forest biometrics: sampling plans and measurement methods in forest science. Plek Publications, 448 pages. [In Persian]
Keshavarz, M.S., & Dabiri, D. (2021). An analysis on the possibility of using waterboxx in the establishment of plant for military and security places in desert areas. Amad and Defense Technology, 4, 33-56. dor:20.1001.1.28212606.1400.4.12.2.1 [In Persian]
Kester, D.E., Gradziel, T.M., & Crasselly, C. (1991). Almonds (Prunus). Pp. 701-758, In: Moore, J.M., and Ballington, J.R. (Eds.), Genetic resources of temperate fruit and nut crops, International Science Publication, Wageningea, the Netherlands.
Khatamsaz, M. (1992). Flora of Iran. Research Institute of Forests and Rangelands Press (Rosaceae), 354 pages. [In Persian]
Liang, H., Meng, Z., Li, Z., & Liu, G. (2022). The effect of Robinia pseudoacacia plantation on soil desiccation across different precipitation zones of the Loess Plateau, China. Forests, 13, 321. doi:10.3390/f13020321
Mirzai Nadushan, H. (2019). Forest Tree Seed Garden. University of Tehran Press, 280 pages. [In Persian]
Monjeri, F., Kiani, B., Tabandeh Saravi, A., & Falahati, A. (2020). Investigating the results of natural lands restoration by implementing wild pistachio and mountain almond reforestation in Khatam County, Yazd Province. Degradation and Rehabilitation of Natural Land, 1(1), 33-44.  dor:20.1001.1.27174425.1399.1.1.6.5 [In Persian]
Musa Hasankhani, M., Eshaghei Rad, J., & Asadpour, A. (2010). Investigation of Exclosure effects in composition and density of vegetation and soil conditions in forest region Baft-Kerman. Journal of Renewable Natural Resources Research, 1, 41-52. [In Persian]
Pakzad, M., Rostami Shahraji, T., & Ebrahimi Atani, R. (2021). Determination of Spatial Pattern of Woody Species using Point Pattern Analysis (Case Study: Chehel-tan Dehbakri Forest, Kerman Province). Ecology of Iranian Forests, 17, 152-162. doi:10.52547/ifej.9.17.152  [In Persian]
Pourmajidian, R., Jalilvand, H., Fallah, A., Azimi A., & Parsakhoo, A. (2009). Adaptation analysis of (Elaeagnus angustifolia L.) and (Fraxinus rotundifolia Mill.) afforestation and their edaphic effects in northwest of Tabriz. Journal of Wood and Forest Science and Technology, 16(3), 23-41. doi:20.1001.1.23222077.1388.16.3.2.6 [In Persian]
Ramalho, Q., Tourinho, L., Almeida-Gomes, M., Vale, M., & Prevedello, J.A. (2021). Reforestation can compensate negative effects of climate change on amphibians. Biological Conservation, 260, 109187. doi:10.1016/j.biocon.2021.109187
Raunkiaer, C. (1934). The life forms of plants and statistical plant geography. Clarendon Press, 632 pages.
Rechinger, K.H. (1998). Flora Iranica. Akademische Druck-u Verlagsanstalt, Graz, 173 pages.
Saghari, M., Rostampour, M., Roosta, M., & Halabaky, Y. (2020). Effects of plantation of Rhus coriaria and Amygdalus scoparia on some chemical properties of soil (Case study: Kakhk, Gonabad). Journal of Forest Research and Development, 6(2), 185- 202. doi:10.30466/jfrd.2020.120861 [In Persian]
Shojaee, M., Kiani, B., Sotoodeh, A., & Azimzadeh, H. (2015). Investigation of the relation between primary topographic variables with presence, frequency and quantitative characteristics of plant species and vegetation types (Case study: Baghe- Shadi forest, Harat, Yazd). Iranian Journal of Applied Ecology, 4(11), 1-14. doi:10.18869/acadpub.ijae.4.11.1  [In Persian]
Vice President's Planning and Strategic Supervision, (2009). Guidelines for laboratory analysis of soil samples and water. 467, 276 pages. [In Persian]
Yousefi, Z., Jafarian, Z., Hojjati, M., & Tayyebi, M. (2015). Litter decomposition presses of Prangos ferulaceae using litter bag technique in hossein abad station of Fars province. Journal of Plant Ecosystem Conservation, 3, 129-144. [In Persian]