ارزیابی زمانی-مکانی کیفیت منابع آب زیرزمینی شهرستان زاهدان به منظور مصارف شرب و کشاورزی

براهویی, علی; اکاتی, نرجس; اسدالهی, زهرا; عین الهی پیر, فاطمه

doi:10.22098/mmws.2022.11793.1170

ارزیابی زمانی-مکانی کیفیت منابع آب زیرزمینی شهرستان زاهدان به منظور مصارف شرب و کشاورزی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

¹ دانش آموخته کارشناسی ارشد علوم و مهندسی محیط زیست، گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه زابل، زابل، ایران

² گروه محیط زیست دانشگاه زابل

³ استادیار، گروه محیط زیست، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران

⁴ استادیار، گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه زابل، زابل، ایران

10.22098/mmws.2022.11793.1170

چکیده

افزایش جمعیت شهرستان زاهدان و عدم سیستم مناسب برای جمع‌آوری فاضلاب در این منطقه از یک‌سو و برداشت بی‌رویه از منابع آب‌زیرزمینی و خشکسالی‌های متوالی از سوی دیگر باعث آلودگی و کاهش سطح آب‌های زیرزمینی در این شهرستان شده است. بنابراین مطالعه حاضر با هدف پایش زمانی-مکانی کیفیت آب‌های زیرزمینـی شهرستان زاهدان، در دو بازه ‌زمانی 1392-1389 و 1396-1393 انجام گردید. جهت بررسی روند تغییرات زمانی پارامترهای کیفی آب، از آمار سالیانه 90 حلقه چاه و قنات استفاده شد و شاخص‌های کیفیت آب (WQI) و ویلکاکس به‌ترتیب برای کاربری‌های شرب و کشاورزی محاسبه شدند. طبق نتایج حاصله، کمترین و بیشترین میزان WQI در بازه زمانی سال‌های 1396-1389 به ترتیب 1/30 و 674 بدست آمد. تغییرات زمانی WQI طی دوره مورد مطالعه نشان داد که شاخص WQI در بازه زمانی اول و دوم اختلاف قابل‌توجهی نداشت. حدود 73% آب چاه‌های مورد مطالعه از لحاظ شاخص WQI در وضعیت خوبی قرار نداشتند و غیر‌قابل آشامیدن بودند. بر اساس شاخص ویلکاکس در بازه زمانی اول، 87% ایستگاه‌های مورد مطالعه در کلاس‌های 4S2C، 3S3C، 3S4C و 4S4C قرار دارند که برای کشاورزی نامناسب بودند و 12% نیز در کلاس 3S3C جای گرفتند که با اعمال تمهیدات لازم قابل استفاده برای کشاورزی بودند. در بازه زمانی دوم، 91% ایستگاه‌های نمونه‌برداری شده در طبقه خیلی شور و نامناسب برای کشاورزی و بقیه در طبقه 3S3C قرار داشتند. آزمون کولموگروف-اسمیرنوف، نرمال بودن داده‌های مربوط به پارامترهای کیفی آب را تأیید نمود (05/0<p). نتایج آزمون همبستگی پیرسون نشان داد که بین پارامترهای کیفی آب ارتباط معنی‌داری)05/0> (pوجود داشت. از آن‌جا که در مقایسه انواع روش‌های درون‌یابی بر اساس RMS و ضریب همبستگی برای پارامتر WQI‌، روش کریجینگ نسبت به سایر روش‌ها از دقت بیشتری برخوردار بود و نقشه پهنه‌بندی بر اساس آن ترسیم شد. با توجه به خصوصیات نامناسب آب‌های زیرزمینی منطقه زاهدان برای شرب و کشاورزی، بایست با پیدا نمودن منابع آبی جدید جایگزین مانند انتقال آب دریای عمان به زاهدان، مشکل آب منطقه سریع‌تر برطرف شود. از طرفی حفاظت لازم از آبخوان زاهدان صورت گیرد تا در آینده کیفیت آن بهبود یابد.

کلیدواژه‌ها