تأثیر کود آلی و سطوح نیتروژن بر برخی صفات رشدی گیاه در تناوب گندم - ذرت

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار/ بخش تحقیقات آبیاری و فیزیک خاک، موسسة تحقیقات خاک و آب کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران

2 استادیار/ بخش تحقیقات خاک و آب، مرکز تحقیقات، آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خوزستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اهواز، ایران

3 استادیار/ بخش تحقیقات خاک و آب، مرکز تحقیقات، آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان لرستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، خرم آباد، ایران

چکیده

به‌منظور تعیین سطوح بهینه کود آلی و نیتروژنی برای کشت گیاه در تناوب گندم-ذرت علوفه‌ای در شهرستان خرم‌آباد در سال زراعی 98-1397 طرح آزمایشی به‌صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل: الف) کود آلی به‌عنوان تیمار اصلی: M1 (شاهد)، M2 (10 تن کود دامی بر هکتار)،M3  (20 تن کود دامی بر هکتار)، M4 (10 تن کود کمپوست بر هکتار) و M5 (20 تن کود کمپوست بر هکتار). ب) مصرف کود اوره بر اساس آزمون خاک به‌عنوان تیمار فرعی: N1 (شاهد)، N2 (100 درصد)، N3 (75 درصد)، N4 (50 درصد) بود. نتایج نشان داد که در گندم بیش‌ترین عملکرد کاه در تیمار M2N3 نسبت به شاهد 57/2 درصد افزایش، بیش‌ترین عملکرد دانه در تیمار M1N3 نسبت به شاهد 33/6 درصد افزایش، بیش‌ترین عملکرد کل در تیمار M2N3 نسبت به شاهد 39/8 درصد افزایش، بیش‌ترین شاخص برداشت مربوط به تیمار M4N4 نسبت به شاهد 11/3 درصد افزایش، بیش‌ترین تعداد دانه در خوشه مربوط به تیمار M3N2 نسبت به شاهد 50 درصد افزایش و بیش‌ترین وزن هزار دانه مربوط به تیمار M4N3 است که نسبت به شاهد 16/6 درصد افزایش داشت و با تیمار M3N3 اختلاف معنا‌دار ندارد. در ذرت بیش‌ترین وزن تر اندام هوایی مربوط به تیمار M1N3 نسبت به شاهد 34/3 درصد افزایش، بیش‌ترین غلظت نیتروژن M2N2 نسبت به شاهد 16/7 درصد افزایش، بیش‌ترین پروتئین دانه مربوط به تیمار M2N2 نسبت به شاهد 15/8 درصد افزایش است. بنابراین، مصرف 75 درصد نیتروژن آزمون خاک برای گندم (187/5 کیلوگرم اوره در هکتار) و 100 درصد آزمون خاک (200 کیلوگرم اوره در هکتار) برای ذرت و هم‌چنین مصرف 10 تن در هکتار کود دامی اثر مفیدی بر صفات رشدی گندم و ذرت در شرایط آزمایش دارد. به‌طور کلی برای گندم، مصرف 20 تن کود کمپوست در هکتار به همراه 50 درصد کود اوره توصیه شده بر مبنای آزمون خاک (تیمار M5N4) بیش‌ترین اثر را بر عملکرد دانه نشان داد. در مورد ذرت تیمار M4N4 (مصرف 10 تن کود کمپوست در هکتار به همراه 50 درصد کود اوره توصیه شده بر مبنای آزمون خاک) بیش‌ترین تأثیر را بر وزن تر داشت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


احمدی‌نژاد، ر.، نجفی، ن.، علی اصغرزاده، ن.، و اوستان، ش. (1392). اثر کودهای آلی و نیتروژن بر کارایی مصرف آب، عملکرد و ویژگی‌های رشد گندم (رقم الوند). دانش آب و خاک، 23(2)، 177-194.
حسن­زاده قورت تپه، ع.، فتح­اله زاده، ع.، نصراله­زاده اصل، ع.، و آخوندی، ن. (1387). بررسی عملکرد, اجزا عملکرد و راندمان زراعی جذب نیتروژن در ارقام و لاین های گندم در استان آذربایجان غربی. تولید گیاهان زراعی (مجله الکترونیک تولید گیاهان زراعی)، 1(1)، 82-100.
خطبایی، م.، امامی، ح.، آستارایی، ع.، و فتوت، ا. (1393). تأثیر مواد آلی و گچ بر بعضی از صفات گیاه ذرت در خاک شور-سدیمی. پژوهش‌های زراعی ایران، 12(4)، 658-664.
رحیمی‌زاده، م.، کاشانی، ع.، و زارع فیض‌آبادی، ا. (1389). اثر زراعت پیش‌کاشت، کود نیتروژنه و برگشت بقایای محصول بر رشد و عملکرد گندم. پژوهش‌های زراعی ایران، 8(1)، 98-110.
رسولی، ف.، و مفتون، م. (1389). اثرات باقیماندة دو مادة آلی با یا بدون نیتروژن بر رشد و ترکیب شیمیایی گندم و برخی از خواص شیمیایی خاک. آب و خاک، 24(2)، 262-273.
رضایی‌نژادی.، و افیونی، م. (1380). اثر مواد آلی بر خواص شیمیایی خاک و عملکرد ذرت و جذب عناصر. علوم آب و خاک، 4(4)، 29-19.
غفاری، ح.، و گرجی، م. (1400). ارزیابی اثر فرسایش خاک بر عملکرد گندم دیم با استفاده از مدل SWAT. مدل‌سازی و مدیریت آب و خاک، 1(3)، 66-53.
غیبی، م.ن.، اسدی، ف.، و طهرانی، م.م. (1393). دستورالعمل مدیریت تلفیقی حاصلخیزی خاک و تغذیة گیاه ذرت. موسسة تحقیقات خاک و آب.
کاظمینی، س.ع.، غدیری، ح.، کریمیان، ن.، کامگار حقیقی، ع.ا.، و خردنام، م. (1387). اثر برهم‌کنش نیتروژن و مواد آلی بر رشد و عملکرد گندم دیم (Triticum aestivum). علوم آب و خاک، 12(۴۵)، 472-461.
مجیدی، ع.، و ملکوتی. م.ج. (1378). اثر مقدار و منبع کود روی و کمپوست بر عملکرد و جذب روی در گندم آبی. خاک و آب، 12(5)، 25-12.
مجیدیان، م.، قلاوند، امیر.، کریمیان، ن.، و کامگار حقیقی، ع.ا. (1387). تأثیر تنش رطوبت، کود شیمیایی نیتروژنه، کود دامی و تلفیقی از کود نیتروژن و کود دامی بر عملکرد، اجزای عملکرد و راندمان استفاده از آب ذرت سینگل کراس۷۰۴. علوم آب و خاک، 12(۴۵)، 417-432.
محمدیان، م.، و ملکوتی، م.ج. (1382). بررسی تأثیر دو نوع کمپوست بر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک و عملکرد ذرت. علوم خاک و آب، 16(2)، 144-152.
مسگرباشی، م.، بخشنده، ع.، نبی‌پور، م.، و کاشانی، ع. (1383). بررسی اثر بقایای گیاهی و کود شیمیایی بر جذب نیتروژن، عملکرد گندم و مواد آلی خاک در شرایط اهواز. علوم زراعی ایران، 6(3)، 248-239.
مشیری، ف.، شهابی، ع.ا.، کشاورز، پ.، خوگر، ز.، فیضی اصل، و.، طهرانی، م.م.، اسدی رحمانی، ه.، سماوات، س.، غیبی، م.ن.، سدری، م.ح.، رشیدی، ن.، سعادت، س.، و خادمی، ز. (1393). دستورالعمل مدیریت تلفیقی حاصلخیزی خاک و تغذیة گیاه ذرت. موسسة تحقیقات خاک و آب.
مقصودی، ع.، قلاوند، ا.، و آقا علیخانی، م. (1392). تأثیر روش‌های تغذیه‌ای آلی، شیمیایی، زیستی و تلفیقی بر عملکرد دانه و صفات کیفی یک رقم ذرت. پژوهش‌های خاک،27(3)، 275-284.
میرزاشاهی، ک.، و سعادت، س. (1389). تأثیر مواد آلی مختلف بر عملکرد کلزا و برخی خصوصیات خاک در شمال خوزستان. پژوهش‌های خاک، 24(1)، 21-29.
Ahmadinezhad, R., Najafi, N., Aliasgharzad, N., & Oustan, S.H. (2014). Effects of organic and nitrogen fertilizers on water use efficiency, yield and the growth characteristics of wheat (Triticum aestivum cv. Alvand). Journal of Water and Soil Conservation (Journal of Agricultural Sciences and Natural Resources), 23(2), 177-194 (in Persian).
Cherif, H., Ayari, F., Ouzari, H., Marzorati, M., Brusetti, M., Jedidi, L., Hassen, A., & Daffonchio., D. (2009). Effect of municipal solid waste compost, farmyard manure and chemical fertilizers on wheat growth, soil composition and soil bacterial characteristics under Tunisian arid climate. European Journal of Soil Biology, 45, 138-145.
Eghball, B. (2002). Soil properties as influenced by phosphorus-and nitrogen-based manure and compost applications. Agronomy, 94, 128–135.
Elaine, S.K. (2019). Calculation of nitrogen-to-protein conversion factors: A review with a focus on soy protein. Journal of the American Oil Chemists' Society, 96(4).
Erich, M.S., Fitzgerald, C.B., & Porter, G.A. (2002). The effect of amendments on phosphorus chemistry in a potato cropping system. Agriculture. Ecosystems and Environment, 88, 79-88.
 Ghafari, H., & Gorji, M. (2021). Evaluation of soil erosion effects on rainfed wheat (Triticum aestivum) yield using SWAT model. Water and Soil Management and Modelling, 1(3), 53-66 (in Persian).
Ghaibi, M.N., Asadi, F., & Tehrani, M.M. (2013). Guidelines for integrated management of soil fertility and corn plant nutrition. Soil and Water Research Institute (in Persian).
Hamdi, H., Jedidi, N., Ayari, F.A., & Mhiri, A. (2002). The effect of Tunis urban compost on soil properties, chemical composition of plant and yield. Proceeding of the International Symposium on Environmental Pollution Control and Waste Management, Epson, Tunis, Pp. 383-384.
Hassanzadeh Ghorttepe, A., Fath Elahzadeh, Q., Nasralezadeh Asl, A., & Akhundif, N. (2008). Investigation of yield, yield components and agronomic efficiency of nitrogen absorption in wheat cultivars and lines in West Azarbaijan province. Agricultural Plants Production, 1(1), 83-100 (in Persian).
Havlin, J.L., Beaton, J.D., Tisdale, S.L., & Nelson, W.L. (1999). Soil fertility and fertilizers: An introduction to nutrient management. Sixth Edition, Prentice Hall, New Jersey, USA.
Kazemeini, S.A., Ghadiri, H., Karimian, N., Kamgar Haghighi, A.A., & Kheradnam., M. (2008). Interaction effects of nitrogen and organic matters on growth and yield of dryland wheat ( Triticum aestivum L.) Crop Researches. 12(45), 461-472 (in Persian).
Khotabaee, M., Emami, H., Astaraei, A., & Fotovat, A. (2014). Effect of organic matter and gypsum powder some traits of maize in a saline-sodic soil. Iranian Journal of Field Crops Research12(4), 658-664 (in Persian).
Maghsoudi, A., Qalavand, A., & Agha Alikhani, M. (2014). The effect of organic, chemical, biological and integrated nutritional methods on grain yield and quality traits of a corn cultivar. Soil Research (Soil and Water Sciences), 27(3), 275-284 (in Persian).
Majidi, A., & Malakuti, M.J. (1999). Effect of amounts and sources of zinc fertilizer and compost on yield and zinc uptake in irrigated wheat. Journal of Water and Soil Science, 12(5), 12-25 (in Persian).
Majidian, M., Ghalavand, A., Karimian, N., & Kamgar Haghighi, A. (2008). Nitrogen and manure fertilizer on yield, yield Components and water use efficiency of Sc 704 Corn. Water and Soil Science (Journal of Science And Technology Of Agriculture And Natural Resources), 12(45), 417-432 (in Persian).
Marschner, H. (2003). Mineral Nutrition of Higher Plants. Academic Press, San Diego, CA, USA.
Mentler, A., Partaj, T., Strauss, P., Soumah, H., & Blum, W.E. (2002). Effect of locally available organic manure on maize yield in Guinea, West Africa. 17th WCSS Proceedings, Thailand, Pp.16-20.
Meskarbashi, M., Bakhshandeh, A., Nabipour, M., & Kashani, A. (2004). Effects of plant residue and fertilizer on Nitrogen up-take, grain yield of wheat and soil organic matter under Ahvaz conditions. Iranian Journal of Crop Science, 6(3), 239-248 (in Persian).
Mirzashahi, K., & Saadat, S. (2011). The effect of different organic matter on canola yield and some soil properties in northern Khuzestan. Soil Research (Soil and Water Sciences), 24(1), 21-29 (in Persian).
Mohamadian, M., & Malakouti, M.J. (2003). Evaluation of the effect of two types of compost on physical and chemical properties of soil and corn yield. Soil and Water Sciences, 16(2), 144-152 (in Persian).
Moshiri, F., Shahabi, A.A., Keshavarz, P., Khoger, Z., Faizi Asl, V., Tehrani, M.M., Asadi Rahmani, H., Samawat, S., Ghaibi, M.N., Sadari, M.H., Rashidi, N., Saadat, S., & Khademi, Z. (2013). Guidelines for integrated management of soil fertility and corn plant nutrition. Soil and Water Research Institute (in Persian).
Oad, F.C., Buriro, U.A., & Agha, S.K. (2004). Effect of organic and inorganic fertilizer application on Maize and Fodder production. Asian Journal of Plant Sciences, 3(3), 375-377.
Prasad, R. (1996). Cropping systems and sustainable of agriculture. Indian Farming, 46, 39-45.
Rahimizadeh, M., Kashani, A., & Zarea Feizabadi, A. (2010). The effect of preceding crop, nitrogen fertilizer and return of crop residue on growth and yield of wheat. Iranian Journal of Field Crops Research8(1), 98-110 (in Persian).
Rasouli, F., & Maftoun, M. (2010). Residual effects of two organic matters with or without nitrogen on growth and chemical composition of wheat and some soil chemical properties. Water and Soil, 24(2), 262-273 (in Persian).
Rezaenejad, Y., & Afyuni, M. (2001). Effect of organic matter on soil chemical properties and corn yield and elemental uptake. Journal of Water and Soil Science, 4(4), 19-29 (in Persian).
Robin, A.K., Szmidt, K., Andrew, A., & Dickson, W. (2001). Use of compost in agriculture, Frequently Asked Questions (FAQs). Remade Scotland.
Schmidt, M., Torn, W.I., Abiven, M.S., Dittmar, S., Guggenberger, T., Janssens, G., Kleber, I.A., Kogel-Knabner, M., Lehmann, I., Manning, J., Nannipieri, P., Rasse, D.P., Weiner, S., & Trumbore, S.E. (2011). Persistence of soil organic matter as an ecosystem property. Nature, 478 (7367), 49-56.
Schere, H.W., Metker, D.J., & Welp, G. (2011). Effect of long-term organic amendments on chemical and microbial properties of a luvisol. Plant, Soil and Environment, 57(11), 513–518.
Sharma, R.K., Agrawal, M., & Marshall, F.M. (2006). Heavy metal contamination in vegetables grown in wastewater irrigated areas of Varanasi, India. Bulletin Environmental Contamination and Toxicology, 77, 312–318.
Shirani, H., Hajabbasi, M.A., Afyuni, M., & Hemmat, A. (2002). Effects of farmyard manure and tillage systems on soil physical properties and corn yield in central Iran. Soil and Tillage Research, 68, 101- 108.
Singh, D., Chand, S., Anvar, M., & Patra, D. (2003). Effect of organic and inorganic amendments on growth and nutrient accumulation by Isabgol (Plantago ovate L.) in sodic soil under greenhouse conditions. Journal of Medicinal and Aromatic Plant Sciences, 25, 414-419.
Smith, P. (2002). Organic matter modelling. In: Lal, R. ed., Encyclopedia of Soil Science. Marcel Dekker, Inc., New York, New York, USA.
Walkley, A., & Black, I.A. (1934). An examination of the Degtjareff method for determining soil organic matter, and a proposed modification of the chromic acid titration method. Soil Science, 37(1), 29-38.