اثر افزایش راندمان کاربری آب بر بهبود وضعیت منابع آب زیرزمینی با استفاده از مدل WEAP در دشت قزوین

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دانش‌آموخته کارشناسی ارشد/ دانشکده محیط زیست، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

تأمین آب و مدیریت صحیح منابع آب، یکی از چالش‌های جدی مدیران و پژوهش‌گران این حوزه است. مسأله مدیریت و تلاش برای یافتن یک راهکار مناسب در حوضه‌های کم ‌آب برای حل مشکل کم ‌آبی، به تخصیص بهینه و اولویت‌بندی مصرف آب بین بخش‌های کشاورزی، شرب و صنعت منطقه بستگی دارد. در این مطالعه با به‌کارگیری مدل شبیه‌سازی WEAP، مصارف و هم‌چنین منابع آب دشت قزوین در یک بازۀ 10 ساله مورد ارزیابی قرار گرفت. بدین‌منظور سناریوهای مختلفی در زمینۀ کاهش تقاضای آب کشاورزی، شرب و صنعت، افزایش راندمان کاربری آب و کاهش هدررفت آب مطرح شد و اثرات آن‌ها بر منابع آب این منطقه در مقایسه با سناریوی ادامۀ روند کنونی (مرجع) مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از سناریوی مرجع نشان داد که ذخیرۀ آب زیرزمینی روند رو به کاهش دارد و بیش‌ترین افت بین سال‌های 1397 و 1398 با افت تقریبی 400 میلیون مترمکعب است، درحالی‌که بر اساس سناریوی افزایش راندمان، روند ذخیرۀ آب زیرزمینی از سال اول تا سال آخر سناریو بالغ ‌بر 1500 میلیون مترمکعب افزایش پیدا می‌کند. مقایسۀ نیاز تأمین نشده بین دو سناریو نشان داد که در سناریوی افزایش راندمان مقداری بالغ‌ بر 40 میلیون مترمکعب نیاز به آب را در منطقه کاهش می‌دهد. نتایج کمی این پژوهش نشان داد که جایگزینی سامانه‌های نوین آبیاری، مانند آبیاری میکرو در دشت قزوین به‌جای روش‌های سنتی آبیاری، سبب کاهش هدررفت حجم عظیمی از منابع آبی منطقه می‌شود. با این وجود، این تغییر هم نمی‌تواند مشکل آب منطقه را به‌تنهایی حل کند، از این‌رو، به‌علت افت سطح آب زیرزمینی در منطقه می‌توان راهکارهایی از جمله تغذیۀ مصنوعی آبخوان را مد نظر داشت.

کلیدواژه‌ها


احمدآلی، ج.، بارانی، غ.، قادری، ک.، و حصاری، ب. (1397). ارزیابی سناریوهای مدیریت آب و تأثیر تغییر اقلیم بر پایداری زیست‌محیطی و کشاورزی (مطالعۀ موردی: حوضه‌های آبریز زرینه‌رود و سیمینه‌رود). اکوهیدرولوژی، 5(4)، 1203-1217.
محمدپور، ا.، و وفایی نژاد، ع. (1399). ارزیابی خطرپذیری رخداد سیل در حوضۀ تجن با استفاده از سیستم اطلاعات مکانی. اکوهیدرولوژی، 7(3)، 731-741.
گری، ع. (1395). ارزیابی سناریوهای تخصیص آب حوضۀ آبریز رودخانۀ تالار با استفاده از مدل WEAP. پایان­‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
قره‌چایی، ح.، مقدم‌نیا، ع.، ملکیان، آ.، و احمدی، آ. (1394). جدا‏سازی اثرات تغییر‌پذیری اقلیمی و فعالیت‏‏های انسانی بر رواناب حوزۀ آبخیز بختگان. اکوهیدرولوژی، 2(4)، 445-454.
رضایان، ا.، و رضایان، ع. (1395). آینده‌پژوهی بحران آب در ایران به‌روش سناریوپردازی. اکوهیدرولوژی، 3(1)، 1-17.
نجفی جیلانی، ع.، ذاکری نیری، م.، و حسینی، س. (1392). کاربردهای نرم‌افزار WEAP در برنامه‌ریزی منابع آب. کنفرانس بین‌المللی عمران، معماری و توسعه پایدار شهری، دانشگاه تبریز.
 
Ahmadaali, J., Barani, G-A., Qaderi, K., & Hessari, B. (2017). Assessment of water management scenarios and the impact of climate change on environmental and agricultural sustainability (Case study: Zarrinehrud and Siminehrud River Basins). Iranian Journal of Ecohydrology, 5(4), 1203-1217 (in Persian).
Esteve, P., Varela-Ortega, C., Blanco- Gutiérrez, I., & Downing, T.E. (2015). A hydroeconomic model for the assessment of climate change impacts and adaptation in irrigated agriculture. Ecological Economics, 120, 49-58.
Faiz, M.A., Liu, D., Fu, Q., Uzair, M., Khan, M.I., Baig, F., Li, T., & Cui, S. (2018). Stream flow variability and drought severity in the Songhua River Basin. Northeast China, , Northeast China. Stochastic Environmental Research and Risk Assessment, 32(5), 1225-1242.
Gerey, A. (2016). Assess of water allocation scenarios using model weap (Talar River catchment). M.Sc. Thesis, Islamic Azad university,Tehran, Iran (in Persian).
Gharechaei, H., Moghaddam Nia, A., Malekian, A., & Ahmadi, A. (2016). Separation of the effects of climate variability and human activities on runoff of Bakhtegan Basin. Iranian Journal of Ecohydrology, 2(4), 445 454 (in Persian).
Khalil, A., Rittman, A., Phankamolsil, Y., & Talaluxmana, Y. (2018). Groundwater recharge estimation using WEAP model and empirical relations in the Mae Kalong basin. 7th International Conference on Environmental Engineering, Science and Management at Centre Hotel and Convention Centre, Thailand.
Loucks, D.P., Van Beek, E., Stedinger, J.R., Dijkman, J.P., & Villars, M.T. (2005). Water resources systems planning and management: an introduction to methods, models and applications. Paris, Unesco.
Momblanch, A., Papadimitriou, L., Jain, S.K., Kulkarni, A., Ojha, C.S., Adeloye, A.J., & Holman, I.P. (2019). Untangling the water-foodenergy- environment nexus for global change adaptation in a complex Himalayan water resource system. Science of the Total Environment, 655, 35-47.
Mohammadpour, M., Zeinalzadeh, K., Rezaverdinejad, V., & Hessari, B. (2016). WEAP model calibration and validation in simulating the impact of irrigation systems change on the Ahar-Chai basin hydrological response. Iranian Journal of Ecohydrology, 3(3), 477-490 (in Persian).
Najafi-Jilani, A., Zakeri-Niri, M., & Hosseini, S.H. (2013). Applications of WEAP software in water resources planning. International Conference on Civil Engineering, Architecture and Sustainable Urban Development, Tabriz, Iran (in Persian).
Rezayan, A., & Rezayan, A.H. (2016). Future studies of water crisis in Iran based on processing scenario. Iranian Journal of Ecohydrology, 3(1), 1-17 (in Persian)
Santikayasa, I.P., Babel, M.S., & Shrestha, S. (2015). Assessment of the impact of climate change on water availability in the Citarum river basin, Indonesia: The use of statistical downscaling and water planning tools. Pp. 45-64, In: Managing Water Resources under Climate Uncertainty, Springer International Publishing.
Yates, D., Sieber, J., Purkey, D., & Huber-Lee, A. (2005a). WEAP21: A demand-priority-and preference-driven water planning model. Part 1: Model characteristics. Water International, 30(4), 487-500.
Yates, D., Purkey, D., Sieber, J., Huber-Lee, A., & Galbraith, H. (2005b). WEAP21: A demand-, priority-, and preference-driven water planning model. Part 2: Aiding freshwater ecosystem service evaluation. Water International, 30(4), 501-512.