بهینه‌سازی مصرف آب در مرکبات با استفاده از تکنیک کپسول‌ رسی متخلخل

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار/ گروه منابع طبیعی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه گنبد کاووس، گنبد کاووس، ایران

2 دانشیار/گروه خاکشناسی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

تأمین پیوسته رطوبت خاک در محدودة ظرفیت زراعی و کاهش تلفات آب در خارج از محدود‌ة‌ رشد ریشه می‌تواند نقش کلیدی در توسعة برنامه‌های مدیریت آب و خاک داشته باشد. سامانة آبیاری زیرسطحی با کپسول رسی متخلخل قادر به تأمین پیوستة رطوبت خاک در محدودة ظرفیت زراعی است. در این پژوهش اثر دو روش آبیاری زیرسطحی با کپسول‌رسی متخلخل و روش آبیاری سطحی از نوع قطره‌ای برای تأمین رطوبت مورد نیاز بوته پرتقال تامسون ناول مورد ارزیابی قرار گرفت. در نهال پرتقال برای مقایسة تأثیر روش آبیاری، تنها پارامترهای قطر رویشی یقه و ارتفاع بوته به مدت سه سال متوالی مورد بررسی قرار گرفت. هم‌چنین در این پژوهش حجم آب مصرفی بعد از هر بار آبیاری در هر دو روش توسط کنتور آب با دقت 1± لیتر اندازه‌گیری شد. نتایج نشان داد که تأمین رطوبت برای گیاه پرتقال به‌روش کپسول رسی متخلخل نسبت به‌روش آبیاری قطره‌ای سطحی با 42 درصد کاهش مصرف آب همراه بوده است. حال آن‌که اختلاف آماری معنی‌داری بین قطر رویشی یقه و ارتفاع بوته در دو روش در هر سه سال مشاهده نشد. هم‌چنین نتایج مشاهدات میدانی حاکی از تأخیر مدت زمان آبیاری در روش آبیاری زیرسطحی در مرداد ماه از شش روز به نه­ روز در مقایسه با روش آبیاری سطحی داشت. به‌طور کلی، با علم به محدودیت منابع آبی در کشور استفاده از کپسول‌ رسی متخلخل یکی از مؤثرترین روش‌های بهینه‌سازی و مدیریت در مصرف آب اراضی باغی خواهد بود.

کلیدواژه‌ها


باستانی، ش. (1396). مروری بر تاریخچۀ ابداعات و نوآوری‌‏ها در زمینۀ آبیاری زیرسطحی. آب و توسعه پایدار، 4(2)، 69-80.
باقری، ر.، حسام، م.، کیانی، ع.، و هزارجریبی، ا. (1394). چگونگی توزیع رطوبت در خاک اطراف قطره‌چکان‌های زیرسطحی در بافت‌های مختلف خاک. نشریۀ آبیاری و زهکشی ایران، 9(3)، 399-406.
حجازی، م.، زارعی، ق.، موذن‌پور، م.، رنجبر، و.، و مجیدی، ا. (1379). بررسی امکان آبیاری زیرزمینی سفالی محصولات زراعی و باغی. سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی. گزارش طرح تحقیقاتی، 40 صفحه.
خلیلی، م. (1391). تعیین پروفیل رطوبتی در آبیاری قطره‌ای زیرسطحی. پایان‌نامۀ وزارت علوم، تحقیقات و فناوری. دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان.
زارعی، ق.، و شهپری، س.ع. (1392). ویژگی‌های هیدرولیکی کپسول‌های سفالی سامانۀ آبیاری زیرسطحی در سه بافت خاک. تحقیقات مهندسی سازه‌های آبیاری و زهکشی، 14(4)، 57-72.
شمس ­علی، ل.، بیابانی، ع.، قربانی‌واقعی، ح.، و طلیعی، ف. (1397). بررسی اثر تاریخ کاشت و سامانۀ آبیاری بر برخی ویژگی‌های زراعی برنج در گنبد کاووس. مدیریت آب و آبیاری، 8(1)، 27-38.
قربانی ­واقعی، ح.،  بهرامی، ح.ع.، علیزاده، پ.، و نصیری ­صالح، ف. (1390). ویژگی‌های هیدرولیکی کپسول‌های رسی متخلخل و تأثیر آن بر توزیع رطوبت خاک. مجله پژوهش آب ایران، 5(9)، 131-140.
قربانی‌واقعی، ح.، بهرامی، ح.ع.، مظهری، ر.، و حشمت‌پور، ع. (1394). تأثیر آبیاری زیرسطحی با کپسول‎ های رسی متخلخل بر ویژگی های کمی و کیفی گیاه انگور. آب و خاک، 29(1)، 58-66. 
قربانی‌واقعی، ح.، و بهرامی، ح.ع. (1395). آنالیز ابعادی الگوی خیسیدگی خاک از کپسول ­های رسی متخلخل.  مجله پژوهش آب ایران، 10(1)، 77-85.  
غلامی، ر.ا.، ارجی، ع.، و گردکانه، م. (1392). بررسی اثرات دور آبیاری و مالچ بر صفات رویشی زیتون در استان کرمانشاه. علوم باغبانی، 27(1)، 74-81..
کرامت‌زاده، ع.، چیذری، ا.ح.، و شرزه‌ای، غ.ع. (1390). نقش بازار آب در تعیین ارزش اقتصادی آب کشاورزی با رهیافت برنامه‌ریزی ریاضی اثباتی (PMP) (مطالعۀ موردی: اراضی پایین‌دست سد شیرین‌دره بجنورد). تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران. 42(1)، 29-44.
 
Abu-Zreig, M.M., & Atoum, M.F. (2004). Hydraulic characteristics and seepage modeling of clay pitchers produced in Jordan. Canadian Biosystems Engineering, 46, 1.15–1.20.
Abu-Zreig, M.M., Khdair, A., & Alazba, A. (2009). Factors affecting water seepage rate of clay pitchers in arid lands. University Sharjah Journal of Pure and Applied Science & Technology, 6(1), 59-80.
Abu-Zreig, M.M., Abe, Y., & Isoda, H. (2006). The auto-regulative capability of pitcher irrigation system. Agriculture Water Management, 85(3), 272–278.
Al Ibrahem, A., Boulouha, B., Gregoriou, C., El-Kholy, M., Ksantini, M., Serafids, N., & Shdiefat, S. (2010). Olive gap manualgood agricultural practices for the near east and north africa countries. Viale delle Terme di Caracalla. Rome, Italy. FAO, 2010, 255 pages.
Bagheri, R., Hesam, M., Kiani, A., & Hezarjaribi, A. (2015). Emitters subsurface distribution of soil moisture in different tissues. Irrigation and Drainage, 3(9), 399-407 (in Persian).
Bahrami, H.A., Ghorbani Vaghei, H., Alizadeh, P., Nasiri, F., & Mahallati, Z. (2010). Fuzzy modeling of soil water distribution using buried porous clay capsule irrigation from a subsurface point source. Journal of sensor letters, 8, 75-80.
Bainbridge, D. (2001). Buried clay pot irrigation a little known but a very efficient traditional method of irrigation. Agriculture Water Management, 48, 79-88.
Bainbridge, D.A. (2002). Alternative irrigation systems for arid land restoration. Ecological Restoration, 20(1), 23-30.
Basal, H., Dagdelen, N., Unay, A., & Yilmaz, E. (2009). Effects of deficit drip irrigation ratios on Cotton (Gossypium Hirsutum) yield and fiber quality. Journal of Agronomy and Crop Science, 159, 19–29.
Bastani, S. (2018). A historical review of innovations and developments of subsurface irrigation systems. Journal of Water and Sustainable Development, 4(2), 69-80 (in Persian).
Elmaloglou, S., & Diamantopoulos, E. (2009). Simulation of soil water dynamics under subsurface drip irrigation from line sources. Agricultural Water Management, 96(11), 1587-1595.
Gholami, R., Arji, I., & Gerdakaneh, M. (2013). Study of Irrigation Interval and Mulch Effects on Vegetative Growth of Olive in Kermanshah Province. Journal of Horticultural Science, 27(1), 74-81.
Ghorbani Vaghei, H., & Bahrami, H.A. (2016). Dimensional analysis of the soaking pattern of porous clay capsules. Iranian Water Research Journal, 10 (1), 77-85. (in Persian).
Ghorbani Vaghei, H., Bahrami, H.A., Mazhari, R., & Heshmatpour, A. (2015). Effect of subsurface irrigation with porous clay capsules on quantitative and quality of grape plant. Soil and Water, 29(1), 58-66. (in Persian).
Ghorbani Vaghei, H., Bahrami, H.A., Alizade, P., & Nasiri Saleh, F. (2011). Hydraulic properties of porous clay capsules and its effect on soil moisture distribution. Iranian Water Research Journal, 5(9), 131-140. (in Persian).
Hejazi, S.M., Zarei, GH., Moazenpour, M., & Majidi, E. (2000). Assessment of possibility of subsurface clay pipe irrigation method for agricultural and horticultural crops. Research Report. No. 88/281. Agricultural Research Education and Extension Organization (AREEO), 40 pages (in Persian).
Keramatzadeh, A., Chizari, A., & Sharzehi, G. (2011). The role of water market in determining the economic value of irrigation water through positive mathematical programming (PMP). Iranian Journal of Agricultural Economics and Development Research, 42(1), 29-44 (in Persian).
Khalili, M. (2012). Determination of soil water profile in subsurface drip irrigation. M.Sc. Thesis, Gorgan University of Agricultural Science and Natural resources. (in Persian).
Qiaosheng, S., Zouxin, L. Zhenying, W. & Hijung, L. (2007). Simulation of the soil wetting shape porous pipe sub-irrigation using dimensional analysis. Irrigation and Drainage, 56, 389-398.
Salgado, E., & Cautin, R. (2008). Avocado root distribution in fine and coarse-textured soils under drip and micro sprinkler irrigation. Journal of Agricultural Water Management, 95, 817-824.
ShamsAli, L., Biabani, B., Ghorbani Vaghei, H., & Taliei, F. (2018). Investigating the effects of cultivation dates and irrigation systems on some agronomic properties of rice in Gonbad Kavous. Journal of Water and Irrigation Management, 8(1), 27-38 (in Persian).
Siyal, A.A., & Skaggs, T.H. (2009). Measured and simulated soil wetting patterns under porous clay pipe sub-surface irrigation. Agricultural Water Management, 96(6), 893-904.
Xi, B., Wang,Y., Jili, L., Bloomberg, M., Li,G. & Di, N. (2013). Characteristics of fine root system and water uptake in a triploid Populus tomentosa plantation in the North China Plain: Implications for irrigation water management. Journal of Agricultural Water Management, 117, 83-92.
Zarei, GH. & Shahpari, S.A. (2014). Hydraulic characteristics of porous clay capsules in a subsurface irrigation system at three soil textures. Journal of Agricultural Engineering Research, 14(4), 57-72 (in Persian).
Zare, M., Nazari Samani, A.A., Mohammady, M., Teimourian, T., & Bazrafshan, J. (2016). Simulation of soil erosion under the influence of climate change scenarios. Springer-Verlag Berlin Heidelberg, 75, 1405.
Zhang Q., Lei, T., & Zhao, J. (2008). Estimation of the detachment rate in eroding rills in flume experiments using an REE tracing method. Geoderma, 147, 8-15.