استفاده از تصاویر ماهواره‌ای سنتینل برای بررسی سیل خرداد 1402 و شاخص‌های پوشش گیاهی در شهرستان‌های گرمی و انگوت

حزباوی, زینب; قشمشمی, مرضیه

doi:10.22098/mmws.2025.17295.1592

استفاده از تصاویر ماهواره‌ای سنتینل برای بررسی سیل خرداد 1402 و شاخص‌های پوشش گیاهی در شهرستان‌های گرمی و انگوت

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشیار/گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، پژوهشکده مدیریت آب، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

² دانش‌آموخته کارشناسی ارشد بیابان‌زدایی، گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده کویرشناسی سمنان، سمنان، ایران

10.22098/mmws.2025.17295.1592

چکیده

هدف از پژوهش حاضر، پهنه‌بندی سیل ناشی از بارش‌های شدید و موسمی از ۴ تا ۳۰ خرداد ۱۴۰۲ و تحلیل تغییرپذیری زمانی و مکانی پوشش گیاهی در شهرستان‌های گرمی و انگوت، استان اردبیل است. با توجه به محدودیت تصاویر نوری در شرایط ابرناکی و بارش، در این پژوهش از تصاویر رادار با دیافراگم مصنوعی (SAR) ماهواره سنتینل-۱ در سامانه گوگل‌ارث‌انجین (GEE) استفاده شد تا مناطق سیل‌زده با دقت بالا شناسایی شوند. بدین‌منظور، سه بازه زمانی شامل دوره قبل سیل (12 فروردین تا 10 اردیبهشت 1402)، دوره حین سیل (8 تا 30 خرداد 1402) و دوره پس از سیل (29 تیر تا 29 مرداد 1402) در نظر گرفته شد. هم‌چنین، برای بررسی وضعیت پوشش گیاهی منطقه، از شاخص نرمال‌شده تفاوت پوشش گیاهی (NDVI) و شاخص پوشش گیاهی بهبود یافته (EVI) مستخرج از تصاویر سنتینل-2 استفاده شد که علاوه بر بازه‌های زمانی فوق برای افزایش دقت، یک بازه زمانی مرجع شامل 12 فروردین تا 10 اردیبهشت 1398 نیز در نظر گرفته شد. نتایج تفسیر تصاویر SAR نشان داد که حدود 83/185 کیلومتر مربع تحت تأثیر سیل قرار گرفته است که معادل 01/9 درصد از کل منطقه مورد مطالعه است. در دوره قبل از سیل، میانگین NDVI و EVI به‌ترتیب برابر با 25/0 و 18/0 بود که نشان‌دهنده کاهش قابل توجه پوشش گیاهی در مقایسه با سال مرجع است. این امر می‌تواند به دلیل تغییر کاربری اراضی، خشکسالی، تخریب تدریجی پوشش گیاهی یا سایر تنش‌های محیطی باشد. در زمان وقوع سیل، میانگین NDVI و EVI به‌ترتیب به مقدار 22/0 و 15/0 رسید. در دوره پس از سیل، کاهش شدیدتری در وضعیت پوشش گیاهی مشاهده شد. میانگین NDVI به 15/0 و EVI به 1/0 کاهش یافت و تنها حدود 2 درصد از منطقه دارای پوشش گیاهی سالم باقی ماند. نتایج نشان‌دهنده در معرض قرارگیری بخش عمده‌ای از دو شهرستان مورد مطالعه توسط سیل و نیز تخریب درصد قابل توجهی از پوشش گیاهی بوده است که تأکید بر لزوم مدیریت و برنامه‌ریزی اصولی برای افزایش تاب‌آوری بوم شناختی و اجتماعی توسط شبکه‌ای از سازمان‌های مرتبط با سیل از جمله آب منطقه‌ای، منابع طبیعی و آبخیزداری، جهاد کشاورزی، شهرداری و سایر دستگاه‌های اجرائی در استان دارد.

کلیدواژه‌ها