ارزیابی ظرفیت برد منابع آب تالاب انزلی با استفاده از روش وزندهی ترکیبی AHP-Entropy و مدل ابرپیشرو

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 گروه مهندسی آب، دانشکده علوم کشاورزی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران.

2 گروه مهندسی آب، دانشکده علوم کشاورزی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

چکیده

برای توسعه پایدار اقتصاد اجتماعی، منابع آب نه تنها یک عامل محدودکننده مهم است، بلکه نقش "حامل" غیرقابل جایگزین را نیز ایفا می‌کند. با افزایش جمعیت و رشد اقتصادی، فشار بر منابع آب رو به افزایش است. در این مطالعه با توجه به اهمیت تالاب انزلی به عنوان یکی از اکوسیستم‌های طبیعی که همراه با پیشرفت فرآیندهای شهرنشینی در حال نابودی است، ظرفیت‌برد منابع آب تالاب انزلی یک دوره‌ی 10 ساله در استان گیلان، منطقه فومنات مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. از این رو، ابتدا سیستم منابع آبی منطقه مورد مطالعه با روش پویایی سیستم و با استفاده از نرم افزار VENSIM مدلسازی شد. سپس با توجه به نتایج مدل‌سازی، با هدف ارزیابی ظرفیت‌برد تالاب انزلی، 8 شاخص ارزیابی با درنظر گرفتن 3 زیرسیستم منابع آب، اقتصاد و محیط زیست تعریف شد. بر اساس داده‌ها و اطلاعات 10 ساله (1400-1391) در دسترس، هر شاخص در 4 سطح I (قابل بارگیری)، سطح II (ضعیف)، سطح III (بحرانی) و سطح IV (فوق بحرانی) طبقه‌بندی شدند. سپس وزن هر شاخص با استفاده از روش ترکیبی AHP-Entropy برآورد شد و توسط مدل ابرپیشرو درجه عضویت هر شاخص در هر سطح ارزیابی برای دوره زمانی موردنظر تعیین شد. در نهایت ظرفیت‌برد هرسال برای 8 شاخص در 4 سطح محاسبه و عوامل مانع هر سال تعیین شدند. نتایج ارزیابی نشان می‌دهد که ظرفیت‌برد منابع آب تالاب انزلی بین سال‌های 1391 تا 1400 روند کاهشی داشته و ظرفیت آن از درجه II (ضعیف) به IV (فوق بحرانی) تغییر یافته است. بالاترین ظرفیت مربوط به سال 1391 و پایین‌ترین ظرفیت به سال‌های 1393، 1394 و 1400 اختصاص دارد. بررسی عوامل مانع نشان داد که منابع آب سطحی و زیرزمینی تأثیر قابل توجهی بر ظرفیت‌برد منابع آب تالاب دارند و چندین شاخص از زیر سیستم منابع آب به عنوان عوامل مانع اصلی در این زمینه شناسایی شده‌اند. این عوامل محدودیت‌هایی را بر بهبود ظرفیت تالاب ایجاد می‌کنند و افزایش یا کاهش این منابع به‌ویژه تحت تأثیر شرایط محیطی و اقتصادی، بر وضعیت تالاب تأثیرگذار است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات



مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 26 آبان 1403
  • تاریخ دریافت: 16 مهر 1403
  • تاریخ بازنگری: 25 آبان 1403
  • تاریخ پذیرش: 26 آبان 1403