شبیه‌سازی هیدرولوژیکی بارش- رواناب مبتنی بر اطلاعات ماهواره‌ای تحت تاثیر سناریوهای اقلیمی در محدوده مطالعاتی تکاب

بابایی, محمد; اسدی, اسماعیل; دربندی, صابره

doi:10.22098/mmws.2024.14690.1424

شبیه‌سازی هیدرولوژیکی بارش- رواناب مبتنی بر اطلاعات ماهواره‌ای تحت تاثیر سناریوهای اقلیمی در محدوده مطالعاتی تکاب

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکتری، گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

² استادیار/گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز

³ دانشیار، گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

10.22098/mmws.2024.14690.1424

چکیده

برآورد خروجی حوضه‌ یک گام مهم در برنامه‌ریزی و مدیریت منابع آب سطحی است، به ویژه در حوضه‌هایی که فاقد داده‌های قابل اطمینان از متغیرهای اقلیمی هستند. در راستای ضرورت این مسئله در مطالعه حاضر به سبب توزیع نامناسب مکانی ایستگاه‌های هواشناسی در محدوده مطالعاتی تکاب، از تصاویر و اطلاعات ماهواره‌ای جهت ارزیابی اثرات احتمالی عوامل اقلیمی شامل بارش و دما بر رواناب استفاده گردید. بدین منظور برای بررسی تغییرات ماهانه بارش و دما از سال 1998 تا 2020 به ترتیب از اطلاعات ماهواره‌ای TRMM و FLDAS استفاده گردید. نتایج ارزیابی حاکی از دقت مناسب این اطلاعات ماهواره‌ای در مقایسه با مقادیر مشاهداتی می‌باشد. بررسی داده‌های بارش محدوده مطالعاتی تکاب نشان داد که بیشترین میزان بارندگی در 3 ماه میلادی April، March و November معادل ماه‌های فروردین، اسفند و آبان رخ می‌دهد که به ترتیب 1/53، 4/40 و 6/39 میلی‌متر و تقریبا معادل 45 درصد از کل بارندگی سالانه است. همچنین بیشترین و کمترین دمای متوسط محدوده به ترتیب در ماه‌های میلادی July و January معادل ماه‌های تیر و دی می‌باشد که به ترتیب 2/24 و 4/3- درجه سانتی‌گراد برآورد شده است. از مدل مفهومی IHACRES با استفاده از داده‌های دما و بارش اطلاعات ماهواره‌ای برای شبیه‌سازی رواناب حوضه مورد مطالعه استفاده گردید. به‌منظور پیش‌بینی رواناب تولیدی تحت تاثیر تغییر اقلیم و ارزیابی سناریوهای مختلف اقلیمی در آینده نیز از مدل IHACRES استفاده شد. بدین منظور از گزارشات برنامه پنجم توسعه تحت عنوان سناریوهای انتشار RCP (RCP2.6 و RCP8.5) برای سال‌های آتی تا سال 2100 استفاده گردید. نتایج شبیه‌سازی جریان تحت سناریو RCP2.6 حاکی از آن است که بیشترین افزایش دبی در دوره آتی برای محدوده مطالعاتی تکاب مربوط به ماه‌های December، November و January برآورد گردید. همچنین تحت سناریو RCP8.5 بیشترین افزایش دبی در دوره آتی به ترتیب در ماه‌های August، July و January محاسبه گردید. از طرفی بیشترین کاهش دبی تحت هردو سناریو به ترتیب در ماه‌های April و May شبیه‌سازی گردید. طبق نتایج به دست آمده متوسط دبی سالانه طبق سناریوهای اقلیمی RCP2.6 و RCP8.5 به ترتیب معادل 3/8 و 1/5 مترمکعب برثانیه پیش‌بینی گردید.

کلیدواژه‌ها