تعیین بهره‌وری فیزیکی آب مصرفی گندم در اقلیم‌های مختلف استان کرمانشاه

جوزی, مهدی; ابراهیمی پاک, نیازعلی; تافته, آرش

doi:10.22098/mmws.2024.14879.1445

تعیین بهره‌وری فیزیکی آب مصرفی گندم در اقلیم‌های مختلف استان کرمانشاه

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

¹ بخش تحقیقات خاک و آب، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمانشاه، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی،

² بخش تحقیقات آبیاری، موسسه تحقیقات خاک و آب، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران.

10.22098/mmws.2024.14879.1445

چکیده

با توجه به افزایش جمعیت، تغییرات اقلیمی، کمبود منابع آب، نیاز روز افزون به تولید گندم و تأمین غذا، بهبود بهره‌وری آب مصرفی گندم ضروری است. برای بهبود بهره‌وری آب مصرفی اولین گام، شناخت و تعیین مقدار آن می‌باشد. هدف از انجام این پژوهش تعیین بهره‌وری آب محصول گندم در اقلیم‌های سرد، معتدل و گرم استان کرمانشاه می‌باشد. براساس آمار سال زراعی 1400-1399 سازمان جهاد کشاورزی استان کرمانشاه و در اقلیم‌های ذکر شده به‌ترتیب شهرستان‌های سنقر، کرمانشاه و سرپل ذهاب دارای بیش‌ترین سطح زیر کشت محصول گندم بوده و به‌عنوان مناطق انجام پژوهش انتخاب شدند. به منظور انجام پژوهش حاضر 34 مزرعه تحت شرایط زارعین انتخاب و در طول فصل رشد حجم کل آب آبیاری هر یک از مزارع اندازه‌گیری شد. بارش مؤثر با استفاده از داده‌های نزدیک‌ترین ایستگاه هواشناسی سینوپتیک به مزارع منتخب و رابطه USDA تعیین گردید. حجم آب مصرفی هر یک از مزارع منتخب در طول فصل رشد نیز از مجموع حجم کل آب آبیاری و بارش مؤثر محاسبه شد. پس از برداشت محصول و تعیین عملکرد گندم از تقسیم آن بر حجم آب مصرفی، مقدار بهره‌وری فیزیکی آب مصرفی هر یک از مزارع تعیین شد. سپس داده‌های به‌دست آمده در شهرستان‌های مورد مطالعه با استفاده از نرم‌افزار SPSS تحلیل آماری شد. نتایج حاصل نشان داد میانگین حجم کل آب آبیاری اندازه‌گیری شده در شهرستان‌های سنقر، کرمانشاه و سرپل ذهاب به‌ترتیب 5204، 5795 و 4236 مترمکعب در هکتار و میانگین حجم آب مصرفی گندم به‌ترتیب 6297، 7737 و 5844 مترمکعب در هکتار به‌دست آمد. میانگین عملکرد محصول گندم در شهرستان‌های ذکر شده‌ به‌ترتیب 5799، 7082 و 4937 کیلوگرم در هکتار حاصل شد. میانگین بهره‌وری فیزیکی آب مصرفی گندم در شهرستان‌های ذکر شده‌ به‌ترتیب 97/0، 95/0 و 86/0 کیلوگرم بر متر‌مکعب به‌دست آمد. بنابراین نتایج نشان داد که مقدار بهره‌وری فیزیکی آب مصرفی گندم در شهرستان سرپل ذهاب کمتر از دو شهرستان دیگر بود که مهم‌ترین دلیل آن کمتر بودن عملکرد گندم در این شهرستان می‌باشد. لذا می‌توان با مدیریت به‌زراعی و به‌نژادی شامل مدیریت تغذیه و کاشت ارقام پربازده در این شهرستان اقدام به افزایش عملکرد و نهایتاً افزایش بهره‌وری فیزیکی آب مصرفی گندم دست یافت.

کلیدواژه‌ها