ارزیابی حساسیت رخداد زمین‌لغزش با استفاده از الگوریتم ماشین بردار پشتیبان

رستمی زاد, قباد; دسترنج, علی

doi:10.22098/mmws.2023.13934.1379

ارزیابی حساسیت رخداد زمین‌لغزش با استفاده از الگوریتم ماشین بردار پشتیبان

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

¹ استادیار بخش تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان زنجان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج

² استادیار بخش تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج

10.22098/mmws.2023.13934.1379

چکیده

زمین‌لغزش یکی از بلایای طبیعی پیش روی انسان دارای اهمیت خاصی است که باتوجه ‌به این‌که نسبت به سایر بلایای طبیعی مدیریت‌پذیرتر هستند؛ لذا شناخت این بلایا در راستای جلوگیری از خسارات ناشی از آن از اهمیت زیادی برخوردار است. ازاین‌رو تحقیق حاضر به‌منظور تعیین مهم‌ترین عوامل مؤثر در وقوع زمین‌لغزش، ارزیابی حساسیت و خطر زمین‌لغزش در حوزة آبخیز چسب در استان زنجان انجام گرفت. برای انجام این مطالعه ابتدا از طریق مطالعات کتابخانه‌ای و بازدید صحرایی اقدام به شناخت و جمع‌آوری عوامل مؤثر بر وقوع زمین‌لغزش شد. لایه‌های اطلاعاتی شامل شیب، جهت شیب، طبقات ارتفاعی، زمین‌شناسی، فاصله از رودخانه، فاصله از جاده، فاصله از گسل، شاخص توان رودخانه (SPI)، شاخص رطوبت توپوگرافی (TWI)، شاخص طول شیب (LS)، شاخص موقعیت توپوگرافی (TPI)، شاخص ناهمواری توپوگرافی، شاخص انحنای دامنه، کاربری اراضی، شاخص نرمال‌شدة تفاوت پوشش گیاهی (NDVI) و بارش در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی تهیه شد. طی بررسی‌های میدانی و ارزیابی مطالعات قبلی پیرامون زمین‌لغزش، در مجموع 81 مورد زمین‌لغزش در منطقة مورد مطالعه شناسایی شد. جهت مدل‌سازی خطر زمین‌لغزش از 70 درصد نقاط لغزشی برای آموزش مدل و 30 درصد به‌منظور اعتبارسنجی مدل استفاده شد. در ادامه به کمک مدل ماشین بردار پشتیبان (SVM)، نقشة حساسیت وقوع زمین‌لغزش تهیه شد. نتایج نشان داد 63/30 درصد مساحت حوزة آبخیز در کلاس حساسیت خیلی کم، 82/17 درصد در کلاس حساسیت کم، 43/15 درصد در کلاس حساسیت متوسط، 33/17 درصد در کلاس حساسیت زیاد و 5/18 درصد از سطح منطقه در کلاس حساسیت خیلی زیاد، قرار گرفته است. کارایی مدل ماشین بردار پشتیبان نیز با استفاده از منحنی ROC مورد ارزیابی قرار گرفت که میزان مساحت سطح زیر منحنی (AUC) در مرحلة اعتبارسنجی 874/0 به‌دست آمد. این مقدار سطح زیر منحنی حاکی از قابلیت خیلی خوب مدل در پهنه‌بندی و تعیین مناطق مستعد خطر زمین‌لغزش در حوزة آبخیز چسب است. نتایج این مطالعه به پیشرفت دانش در مورد زمین لغزش کمک می‌کند و دیدگاه‌های ارزشمندی را برای تلاش‌ها در جهت کاهش خطر بالایا در حوزة آبخیز چسب ارائه می‌دهد. نقشة حساسیت به‌دست ‌آمده می‌تواند مدیران، تصمیم‌گیران و مسئولان را در اجرای اقدامات مناسب و اطمینان از ایمنی جمعیت و زیرساخت‌های منطقه راهنمایی‌ کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات