پایش و بررسی محدوده های هشدار فرسایش بادی در شمال غرب استان گلستان (مطالعه موردی شهرستان های آق قلا و گمیشان)

بوعلی, حسین; عسگری, حمیدرضا; محمدیان بهبهانی, علی; سلمان ماهینی, عبدالرسول; نعیمی, بابک

doi:10.22098/mmws.2023.13540.1348

پایش و بررسی محدوده های هشدار فرسایش بادی در شمال غرب استان گلستان (مطالعه موردی شهرستان های آق قلا و گمیشان)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

² دانشیار، گروه مدیریت مناطق بیابانی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی

³ گروه مدیریت مناطق بیابانی، دانشکده مرتع و آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

⁴ گروه محیط زیست، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

⁵ گروه جغرافیا و علوم زمین، دانشگاه هلسینکی فنلاند

10.22098/mmws.2023.13540.1348

چکیده

فرسایش بادی، طوفانهای گرد و غبار و مدیریت آن همواره یکی از مباحث مهم مناطق خشک و نیمه خشک بوده و چالشی جدی در برابر اهداف توسعه پایدار محسوب می شود. در استان گلستان به دلیل وجود دشت های وسیع بیابانی در نواحی شمالی آن به صورت اراضی زراعی و بایر، مراتع ضعیف و اکوسیستمهای آبی خشک شده قدیمی و همجواری با صحرای قره قوم، وقوع پدیده فرسایش بادی در سالهای اخیر فراوانی بیشتری پیدا کرده است. لذا با توجه به اهمیت موضوع، پژوهش حاضر با هدف پایش و بررسی محدوده های هشدار فرسایش بادی در شمال غرب استان گلستان با استفاده از مدل WEHI انجام شد. همچنین از مدل زنجیره مارکوف برای بررسی تغییرات کلاس فرسایش در بازه زمانی 2021-2002 استفاده گردید. پس از محاسبه شدت فرسایش بادی، با در نظر گرفتن حد آستانه برای این مدل مساحت مناطق تحت هشدار در طول دوره آماری مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از مدلسازی نشان داد که شدت فرسایش بادی در واحدهای کاری رسوبات آبرفتی اترک ، اراضی شورزار، تپه ماسه ای طولی ، تپه بارخانی، اراضی بایر و حاشیه تالاب در کلاس شدید قرار دارد. همچنین نتایج حاصل از پایش فرسایش بادی نشان داد که کلاس فرسایش بادی زیاد از 59940.88 هکتار به 71698.3 هکتار رسیده که نشان دهنده افزایش 11757.43 هکتار در دوره آماری مورد مطالعه است. همچنین بررسی تغییرات مکانی کلاس فرسایش بادی نیز نشان داد بیشتر تغییرات در مناطق مرکزی منطقه مورد مطالعه اتفاق افتاده است. نهایتا پایش مناطق تحت هشدار نشان دهنده افزایش 41 هزار هکتاری این مناطق در نواحی مناطق غربی، شمال غربی و مرکزی منطقه مورد در 20 سال گذشته میباشد. بر اساس نتایج این پژوهش و با توجه به تشدید فراوانی وقوع گرد و غبار در سال های اخیر و پیامدهای جبران ناپذیر آن، اجرای برنامه جامع مقابله با پدیده گرد غبار در استان گلستان ضروری و فوری است.

کلیدواژه‌ها