مدل‌سازی تغییرات مکانی و تخمین زمین‌آماری ضریب‌های برخی رابطه‌های نفوذ آب در خاک آهکی منطقة باجگاه، شیراز

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد، گروه علوم خاک، دانشکدة کشاورزی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

2 استاد، گروه علوم خاک، دانشکدة کشاورزی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

3 دانشیار، گروه علوم خاک، دانشکدة کشاورزی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

چکیده

نفوذ از فرآیندهای فیزیکی مهم خاک است که معمولا با رابطه‌های نفوذ بررسی می‌شود. ضریب‌های این رابطه‌ها تحت تأثیر ویژگی‌های مختلفی از خاک هستند. ویژگی‌های خاک و ضریب رابطه‌های نفوذ دارای تغییرات مکانی هستند. بنابراین، با هدف مدل‌سازی وابستگی مکانی ضریب رابطه‌های نفوذ در خاک‌های آهکی منطقة باجگاه استان فارس، آزمایش‌های نفوذ در 50 نقطه با روش تک‌حلقه انجام و رابطه‌های کوستیاکوف، کوستیاکوف-لوییز، هورتون، هولتان، سازمان حفاظت خاک آمریکا (SCS)، فیلیپ و گرین-امپت به داده‌ها برازش و ضریب‌های آن‌ها تعیین شد. نیم‌تغییرنمای تجربی محاسبه و مدل‌سازی و بهترین مدل تعیین شد. تخمین در نقاط اندازه‌گیری نشده با روش‌های کریجینگ معمولی و وزن‌دهی عکس فاصله (IDW) انجام و با ارزیابی جک‌نایف روش مناسب شناسایی و تخمین و پهنه‌بندی انجام شد. بیش‌ترین (478 درصد) و کم‌ترین (5/12 درصد) مقدار ضریب تغییرات به‌ترتیب مربوط به ضریب‌های ʹA رابطة کوستیاکوف-لوییز و ʹbʹ رابطة SCS بود. بهترین مدل نیم‌تغییرنمای ضریب رابطه‌های کوستیاکوف (K و b)، هورتون (c، m و a)، ضریب‌های A فیلیپ، ʹ b کوستیاکوف-لوییز از نوع کروی همسانگرد بود، درحالی‌که بهترین مدل ضریب‌های رابطة SCS (′′a و b′′)، ضریب‌های S رابطة فیلیپ و K′ و A′ رابطة کوستیاکوف-لوییز، نمایی همسانگرد بود. دامنة تغییرات شعاع تأثیر بین 1/96 تا 211 متر متغیر بود. بیش‌ترین نسبت اثر قطعه‌ای به سقف به مقدار 648/0 مربوط به ضریب′′a رابطة SCS و کم‌ترین نسبت اثر قطعه‌ای به سقف برابر 5/0 بود. کلاس وابستگی مکانی ضریب رابطه‌های نفوذ متوسط و بیش‌ترین و کم‌ترین شعاع تأثیر به‌ترتیب 211 و 4/6 متر بود. دقیق‌ترین و کم دقت‌ترین تخمین‌ها به‌ترتیب مربوط به ضریب A رابطة فیلیپ و b رابطة کوستیاکوف و b′ رابطة کوستیاکوف-لوییز بود. در مواردی که به پهنه‌بندی ضریب رابطه‌های نفوذ و یا مقادیر این ضریب‌ها در نقاط زیاد نیاز باشد با استفاده از روش‌های زمین‌آماری و اندازه‌گیری‌های محدود، ضریب‌های با دقت قابل‌قبول برآورد و در وقت و هزینه‌ها صرفه‌جویی می‌شود. در مواردی به‌دلیل ساختار مکانی ضعیف، روش IDW در مقایسه با روش کریجینگ مناسب‌تر بوده و به تخمین‌های دقیق‌تری منجر می‌شود. بنابراین، پیشنهاد می‌شود در شرایط ساختار مکانی ضعیف، از روش‌های متکی به همبستگی مکانی قوی (کریجینگ) استفاده نشود و از روش‌هایی مانند IDW استفاده شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مدل سازی و مدیریت آب و خاک
دوره 4، شماره 4
1403
صفحه 131-150

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 26 تیر 1402
  • تاریخ بازنگری: 08 شهریور 1402
  • تاریخ پذیرش: 09 شهریور 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار