ارزیابی وضعیت انواع روش‌های آبیاری در اراضی حکم‌آباد شهر تبریز با روش چارلز برت

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد، بخش آبیاری و زهکشی، شرکت مهندسین مشاور یکم، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری، گروه مهندسی آبیاری و آبادانی، دانشکدگان کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران،کرج، ایران

3 رئیس، بخش زهکشی، شرکت مهندسین مشاور یکم، تهران، ایران

4 مدیر، بخش آبیاری و زهکشی، شرکت مهندسین مشاور یکم، تهران، ایران

چکیده

آب یکی از مهم‌ترین عوامل تولید محصولات کشاورزی بوده و به‌عنوان یکی از موارد حیاتی برای زندگی از اهمیت بالایی برخوردار است. با این حال، در بسیاری از مناطق جهان، منابع آب محدود است و به‌دلیل رشد جمعیت و تغییرات آب و هوایی، استفاده از منابع آب به یک چالش بزرگ تبدیل شده است. بنابراین، انتخاب بهترین روش آبیاری برای تولید محصولات کشاورزی بسیار مهم و ضروری است. لذا به‌منظور بهره‌گیری بهینه از منابع آب ‌و خاک، بررسی و انتخاب روش‌های مختلف آبیاری ضرورت دارد. عوامل مختلفی در انتخاب نوع سامانه‌های آبیاری وجود دارد که انتخاب سامانة مناسب با شرایط مختلف را به مسئله پیچیده‌ای تبدیل کرده است. در پژوهش حاضر، برای انتخاب بهترین سامانة آبیاری در اراضی کشاورزی حکم‌آباد شهر تبریز، از سامانة امتیازدهی چارلز‌ برت در بین انواع سامانه‌های آبیاری بارانی شامل کلاسیک ثابت، جابه‌جایی دستی، آب‌فشان چرخ‌دار، قرقره‌ای، دوار مرکزی، خطی و سامانه‌های آبیاری موضعی شامل تیپ، قطره‌ای، مه‌پاش و بابلر کم‌فشار و سامانه‌های آبیاری سطحی شامل آبیاری غرقابی، کرتی، نواری، نشتی مکانیزه و نشتی استفاده شد. در این روش برای امتیازدهی از خصوصیاتی هم‌چون نوع محصول، منبع آب، اقلیم، زمین و شرایط اجتماعی-ساختاری منطقه استفاده شد تا بهترین نوع سامانة آبیاری که تناسب بیش‌تری با منطقة مورد مطالعه دارد، انتخاب شود. با استفاده از روش امتیازدهی چارلز برت، نتایج نشان داد که سامانة آبیاری کرتی از نظر محصول، اقلیم، منبع آب و شرایط اجتماعی-ساختاری برای منطقة مورد مطالعه مناسب است. در آبیاری بارانی، سامانة کلاسیک ثابت از نظر زمین، نوع محصول و ساختار اجتماعی-ساختاری امتیاز صفر را دریافت کرد که نشان‌دهندة آن بود که هیچ ارتباطی بین سامانة آبیاری و این عوامل در منطقه وجود ندارد. در بین روش‌های موضعی، سیستم تیپ از نظر محصول، زمین و منبع آب جزء گزینة برتر به‌دست آمد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


Burt, C.M., Clemmens, A.J., Strelkoff, T.S., Solomon, K.H., Bliesner, R.D., Hardy, L.A., Howell, T.A. Members, A.S.C.F., & Eisenhauer, D.E. (1997). Irrigation performance measures: efficiency and uniformity. Journal of Irrigation and Drainage Engineering, 123(6), 423-442. doi:10.1061/(ASCE)07339437(1997)123:6(423)
Caswell, M., & Zilberman, D. (1985). The choices of irrigation technologies in California. American Journal of Agricultural Economics, 67(2), 224-234. doi:10.2307/1240673
Derpsch, R., Friedrich, T., Kassam, A., & Li, H. (2010). Current status of adoption of no-till farming in the world and some of its main benefits. International Journal of Agricultural and Biological Engineering, 3(1), 1-25. doi: 10.3965/j.issn.1934-6344.2010.01.0-0
Dwijendra, N.K.A., Salih, M.S., Opulencia, M.J.C., Morozova, L., Sergushina, E.S., Asnan, M.N., Kadhim, M.M. & Kavitha, M. (2022). The effect of various irrigation technologies and strategies on water resources management. Journal of Water and Land Development, (53), 143-147.
Gavade, R.K. (2014). Multi-criteria decision making: an overview of different selection problems and methods. International Journal of Computer Science and Information Technologies, 5(4), 5643-5646. https://www.semanticscholar.org/paper/MultiCriteria-Decision-Making
Jahantigh, M. (2021). Effects of irrigation methods of subsurface, clay pot and drop on Mulberry growth in dry land region (Case study: Sistan area). Water and Soil Management and Modelling, 1(2), 25-35. doi: 10.22098/mmws.2021.8691. [In Persian]
Keller, J., & Bliesner, R.D. (1990). Sprinkle and trickle irrigation. New York: Van Nostrand Reinhold. https://www.amazon.in/Sprinkle-Trickle-Irrigation-Jack-Keller/dp/1475714270
Majnooni Heris, A., Nayebi, M., & Sadraddini, A.A. (2018). Selecting the most appropriate irrigation system for famenin, Qahavand and Razan Plains. Journal of Irrigation Sciences and Engineering, 40(4), 155-167. dor:20.1001.1.25885952.1396.40.4.11.6.[In Persian]
Moradzadeh, P., Ojaghlou, H., & Ghabaei Sough, M. (2019). Assessment of sprinkler irrigation systems situation using analytical hierarchy process method (Case Study: Zanjan Plain). Water and Soil, 33(4), 565-578. doi:10.22067/jsw.v0i0.81485. [In Persian]
Naeini, M., Liaghat, A., & Nazari, B. (2018). Evaluation of date palm irrigation systems in Bushehr and determination of the best irrigation system using AHP approach. Water and Irrigation Management, 8(2), 211-225. doi:10.22059/jwim.2018.258737.615. [In Persian]
Nayebi, J., Pourgholam-Amiji, M., Hajirad, I., Alavi, S. R., Nozari, F., & Akbarpour, M. (2023). Improving wheat irrigation productivity in Iran (Part two: from the view point of mechanization and farm management). Water and Soil Management and Modelling. doi: 10.22098/mmws.2023.11938.1190. [In Persian]
Neissi, L., Albaji, M., & Boroomand Nasab, S. (2019). Evaluation of the best irrigation system by using analytical hierarchy process (Case study: Plain izeh). Iranian Water Researches Journal, 13(4), 17-25. https://iwrj.sku.ac.ir/article_10669.html?lang=fa [In Persian]
Pourgholam-Amiji, M., Hajirad, I., Nayebi, J., Alavi, S.R., Nozari, F., & Akbarpour, M. (2023). Improving Wheat Irrigation Productivity in Iran (Part One: From the View Point of Irrigation System and Water Management). Water and Soil Management and Modelling, 4(1), 171-193. doi: 10.22098/mmws.2023.11937.1189. [In Persian]
Pramana, N., & Prajanti, S.D.W. (2019). Protection strategies on irrigated farm using analytic hierarchy process. Jurnal Ekonomi Pembangunan: Kajian Masalah Ekonomi dan Pembangunan, 19(2), 207-217. doi:10.23917/jep.v19i2.5998
Raja, O., Mirzaei, F., Pourgholam-Amiji, M., Hooshmand, M., Saleh, M., & Balovi, F. (2021). Evaluation of potential development of pressurized irrigation in Qazvin Plain with analytical hierarchy process and ant colony optimization algorithm. Water Management in Agriculture, 7(2), 15-30. dor:20.1001.1.24764531.1399.7.2.2.1. [In Persian]
Saaty, T.L. (1980). The analytic hierarchy process. Mcgrawhill international. New York. doi:10.1007/978-1-4613-2805-6_12
Sable, R., Kolekar, S., Gawde, A., Takle, S., & Pednekar, A. (2019). A review on different irrigation methods. International Journal of Applied Agricultural Research, 14, 49-60. https://journals.pan.pl/dlibra/doccontent?id=123516
Shahzad, A., Ullah, S., Dar, A.A., Sardar, M.F., Mehmood, T., Tufail, M.A., Shakoor, A. & Haris, M. (2021). Nexus on climate change: Agriculture and possible solution to cope future climate change stresses. Environmental Science and Pollution Research, 28, 14211-14232. doi:10.1007/s11356-021-12649-8
Veisi, H., Deihimfard, R., Shahmohammadi, A., & Hydarzadeh, Y. (2022). Application of the analytic hierarchy process (AHP) in a multi-criteria selection of agricultural irrigation systems. Agricultural Water Management, 267, 107619. doi:10.1016/j.agwat.2022.107619
Zeleny, M. (1973). Compromise programming. Multiple criteria decision making. doi:10.1007/978-1-4615-3612-3_4