آنالیز حساسیت پارامترهای هیدرولیکی انتقال فلزات سنگین کادمیم، نیکل و روی در ستون‌های خاک لومی دست‌خورده و دست‌نخورده

دانشیار, سیده کوثر; دلالیان, محمدرضا; شاه محمدی کلالق, شهرام; صباغ تازه, الناز; ساعدی, سیامک

doi:10.22098/mmws.2023.13055.1299

آنالیز حساسیت پارامترهای هیدرولیکی انتقال فلزات سنگین کادمیم، نیکل و روی در ستون‌های خاک لومی دست‌خورده و دست‌نخورده

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

¹ گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز، تبریز، ایران

² گروه علوم و مهندسی آب، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز، تبریز، ایران

10.22098/mmws.2023.13055.1299

چکیده

آنالیز حساسیت برای تجزیه و تحلیل رفتار مدل تحت شرایط مختلف کاربرد دارد. نتایج تحلیل حساسیت به‌منظور تعیین دقت قابل‌قبول در اندازه‌گیری داده‌های ورودی مهم می‌باشد. در این پژوهش، انتقال فلزات سنگین کادمیم، نیکل و روی در ستون‌های خاک لومی دست‌خورده و دست‌نخورده با غلظت‌های اولیه 50، 100 و 150 میلی‌گرم بر لیتر با استفاده از مدل Hydrus-1D شبیه‌سازی و پارامترهای انتقال املاح نظیر ضریب پخش (D)، ضریب توزیع (Kd) و ضریب پراکندگی (β) با استفاده از پارامترهای هیدرولیکی خاک و داده‌های مربوط به غلظت فلز کادمیم، نیکل و روی به روش مدل‌سازی معکوس برآورد شد. بررسی منحنی‌های رخنه حاصل از شبیه‌سازی مدل Hydrus-1D و داده‌های اندازه‌گیری‌شده نشان‌دهنده تطابق بالای منحنی‌های شبیه‌سازی با داده‌های اندازه‌گیری بود. برازش مدل در خاک دست‌خورده نسبت به خاک دست‌نخورده بهتر بود که این امر ممکن است به‌دلیل بهم‌خوردگی ساختمان خاک و افزایش سطح تماس ذرات خاک در خاک دست‌خورده و وجود ناهمگنی ذرات در ستون خاک دست‌نخورده باشد. بر اساس نتایج آنالیز حساسیت، پارامترهای پراکندگی (β) و ضریب پخش (D) به‌ترتیب با دامنه حساسیت بیش‌تر از 1.5 و کم‌تر از 0.3، بیش‌ترین و کم‌ترین حساسیت را نسبت به تغییرات در هردو نوع خاک دست‌خورده و دست‌نخورده نشان داد. در کل روند حساسیت پارامترهای مدل به‌صورت زیر بود: پارامتر پراکندگی> ضریب توزیع> ضریب پخش. به‌عبارتی با توجه به تاثیر قابل‌توجه تغییرات β بر مقادیر خروجی مدل، درصورت تعیین عملی و آزمایشگاهی این پارامتر بایستی با دقت بیش‌تری اندازه‌گیری گردد و در مقابل، می‌توان از خطاهای اندازه‌گیری پارامتر D چشم‌پوشی کرد. درجه حساسیت پارامترها مستقل از میزان غلظت اولیه عناصر بود.

کلیدواژه‌ها