پیش‌بینی حساسیت‌پذیری سیلاب شهری با استفاده از مدل ترکیبی فازی- دلفی در شهر سنندج

شیرزادی, بهنام; ویسی, فرزاد; قربانی, محمد صدیق; شیرزادی, عطااله; شهابی, هیمن

doi:10.22098/mmws.2023.12866.1285

پیش‌بینی حساسیت‌پذیری سیلاب شهری با استفاده از مدل ترکیبی فازی- دلفی در شهر سنندج

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

¹ کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه پیام نور بیجار

² دانشیار- گروه جغرافیا- دانشگاه کردستان- سنندج- ایران

³ استادیار، گروه جغرافیا، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

⁴ گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه کردستان

⁵ دانشیار گروه ژئومورفولوژی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه کردستان

10.22098/mmws.2023.12866.1285

چکیده

چکیده

سیلاب شهری به یکی از چالش‌های محیط‌زیستی جدی در اکثر کشورهای جهان تبدیل شده است. هدف از انجام این پژوهش پیش‌بینی حساسیت‌پذیری سیلاب شهر سنندج با استفاده از روش ترکیبی فازی-دلفی-تحلیل سلسله مراتبی سیستم‌ها Fuzzy-Delphi-AHP (FDAHP) است. در ابتدا چهارده عامل مؤثر بر وقوع سیلاب شهری شامل زاویه شیب، جهت شیب، ارتفاع از سطح دریا، انحنای شیب، تجمعی جریان، کاربری اراضی، سنگ‌شناسی، بارندگی، فاصله از تراکم ساختمانی، فاصله از معابر، فاصله از آبراهه‌ها، تراکم ساختمانی، تراکم معابر و تراکم آبراهه‌ها شناسایی و جهت مدل‌سازی انتخاب شدند. سپس، بر اساس تکمیل پرسش‌نامه توسط متخصصین و کارشناسان امر سیلاب شهری، امتیازها به این عوامل اختصاص داده شدند. با استفاده از مدل ترکیبی، وزن‌های فازی و غیرفازی عوامل به‌دست آمده و با اعمال آن‌ها به هر کدام از لایه‌های عوامل مؤثر، در نهایت نقشه پیش‌بینی مکانی سیلاب شهر سنندج با استفاده از نرم‌افزار ArcGIS 10.7 تهیه شد. صحت‌سنجی مدل ترکیبی با معیارهای آماری حساسیت (Sensitivity)، شفافیت ( Specificity ) و دقت ( Accuracy ) انجام شد. نقشه پیش‌بینی سیلاب شهری به دست آمده با استفاده از معیارهای درصد مساحت زیر منحنی (AUC) و تراکم سیلاب (فراوانی سیلاب‌های مشاهده‌ای در هر کلاس از نقشه حساسیت‌پذیری وقوع سیلاب) ارزیابی شد. نتایج به‌ترتیب بیانگر نقش مهم فاصله از آبراهه، تراکم آبراهه، بارندگی و تراکم ساختمانی بر وقوع سیلاب شهر سنندج در مقایسه با سایر عوامل است. نتایج نشان داد که روش ترکیبی فازی-دلفی-سلسله مراتبی با توجه به مقادیر 100 درصد، 7/75 درصد و 8/87 درصد به‌ترتیب برای حساسیت، شفافیت و دقت طبقه‌بندی مورد تأیید قرار گرفت. هم‌چنین نتایج نشان داد که نقشه به دست آمده با مدل ترکیبی ارائه شده و نیز با توجه مقدار درصد مساحت زیر منحنی (AUC=80.56%)، از صحت بالایی برخوردار است. بنابراین، روش ارائه شده در این پژوهش را می‌توان در نواحی شهری دیگر که حساس به وقوع سیل هستند جهت شناسایی و مدیریت آن‌ها مورد آزمایش و استفاده قرار داد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات