تعیین مناطق مستعد رویش گونه ریواس در استان خراسان رضوی با استفاده از مدل‌های ماشین بردار

مومنی دمنه, جواد; تاج بخش, سیدمحمد; احمدی, جلیل; صفدری, علی اکبر

doi:10.22098/mmws.2023.12726.1276

تعیین مناطق مستعد رویش گونه ریواس در استان خراسان رضوی با استفاده از مدل‌های ماشین بردار

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

¹ گروه مهندسی منابع طبیعی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان، هرمزگان، ایران

² دانشگاه بیرجند

³ گروه احیاء مناطق خشک و کوهستانی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران

⁴ گروه مهندسی منابع طبیعی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران

10.22098/mmws.2023.12726.1276

چکیده

در سال‌ها اخیر با توسعه فناوری‌های رایانه‌ای، سیستم‌های دورسنجی، نرم‌افزارها و مدل‌های مختلف پیش‌بینی نیچ اکولوژیک گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری فراهم آمده است. هدف شناسایی مهم‌ترین عوامل محیطی مؤثر بر پراکنش و تعیین گستره‌ی رشد گونه ریواس با قابلیت بهره‌برداری در استان خراسان رضوی می‌باشد. بدین منظور 68 متغیر زیست‌اقلیمی شامل خصوصیات خاک (45 مورد)، عوامل توپوگرافی (4 مورد) و عوامل اقلیمی (19 مورد) به‌عنوان متغیرهای پیش‌بینی ابتدا مورد آنالیز همبستگی قرارگرفته و متغیرهای دارای همبستگی زیاد (بالای 80 درصد) حذف شدند. با توجه به وسعت زیاد منطقه موردمطالعه، نمونه‌برداری نقاط حضور، با بازدیدهای میدانی طی دوره زمانی 1400-1401 که درمجموع 232 نقطه حضور از 8 منطقه با استفاده از سیستم موقعیت‌یاب جهانی به‌عنوان نقاط حضور ثبت گردید. سپس کلیه داده‌های محیطی و نقاط حضور در نرم‌افزار R با استفاده از مدل‌های پکیج بایومد 2 در تعیین روابط بین پوشش گیاهی و عوامل محیطی در زمان حال پیش‌بینی گردید. ارزیابی صحت مدل‌ها با استفاده از مقادیر شاخص‌های KAPPA، TSS و ROC موردبررسی و آنالیز قرار گرفت. نتایج نشان داد براساس شاخص‌های ارزیابی در زمان حال، مدل جنگل تصادفی (RF) با صحت 5/95% به عنوان بهترین مدل مشخص گردید. همچنین اهمیت نسبی در مدل‌ برگزیده و متغیرهایی که بیشترین تأثیر را داشته‌اند شامل: مدل رقومی ارتفاع(DEM)، میانگین دامنه دمای روزانه (BIO 2)، جمع بارش سالانه (BIO 12)، میانگین دمای پرباران‌ترین سه ماه متوالی سال (BIO 8) و میزان شن در عمق 15-30 سانتیمتر از سطح خاک (Sand 15-30) که نشان‌دهنده تأثیر زیاد عوامل اقلیمی بر پراکنش این‌گونه است و در مرحله بعد ارتفاع از سطح دریا و درنهایت عوامل خاکشناسی بیشترین تأثیر را دارند. بیشترین تراکم پراکنش گونه ریواس شامل شهرستان‌های باخرز، تربت‌جام، تایباد، زاوه، خواف و رشتخوار به‌صورت نواری در مرز آن‌ها و در غرب استان در مرز شهرستان‌های کوه سرخ و نیشابور و در شمال استان در مرز شهرستان‌های بینالود و زبر خان و مشهد و در جنوب استان در شهرستان گناباد به‌صورت نواری و محدود گسترش داشته است. . درمجموع می‌توان بیان نمود که مدل‌های مبتنی بر ماشین بردار توانایی بسیار مناسبی برای تعیین مناطق مستعد این‌گونه را ارائه می‌دهند.

کلیدواژه‌ها