شهودی بر تغییر اقلیم در نواحی رویشی زاگرس (مطالعة موردی: سایت‌های زوال درختان بلوط استان ایلام)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، بخش تحقیقات بیابان، مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

2 کارشناس، بخش تحقیقات بیابان، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

چکیده

از آن‌جایی‌که تغییرات اقلیمی یکی از مهم‌ترین عوامل محدودکنندة رشد درختان و تخریب و زوال جنگل‌‌های زاگرس هستند، در این تحقیق براساس شاخص‌‌‌‌های استاندارد که توسط سازمان جهانی هواشناسی تعیین و به‌روز شده‌ است، اقدام به آشکارسازی وقوع رخداد تغییر اقلیم در شش سایت‌ پایش زوال درختان بلوط در استان ایلام شامل سرابله، مله‌سیاه و تنگة دالاب از دو جهت شمالی و جنوبی صورت گرفت. به این منظور نزدیک‌ترین ایستگاه سینوپتیک به هر یک از سایت‌ها شناسایی و از داده‌هـای روزانـة پارامترهـای دمـای حداقل، دمای حداکثر و بارش در بازة زمانی 1987 تا 2019 استفاده شد. شاخص‌های مؤثر بر تنش گرما (شاخص‌های دمایی گرم و دمایی سرد) و تنش رطوبتی، بـا اسـتفاده از نـرم‌افـزار ClimPACT در محـیط برنامـة R محاسبه شدند. نتایج بررسی روند و معناداری شاخص‌های آشکارسازی تغییر اقلیم نشان داد از 16 شاخص گرمایی مورد بررسی به‌ترتیب در ایستگاه ایوان و ایلام، 11 شاخص (حدود70 درصد) و نُه شاخص (حدود 56 درصد) روند معناداری داشتند. مطالعة موج‌های گرم نشان داد نواحی شمالی و شمال ‌غرب استان با دوره‌های متعدد موج گرم مواجهه شده است این مطلب تاییدی برگرم شدن نواحی مرتفع‌تر کوهستانی در نتیجة پدیدة تغییر اقلیمی است. شاخص‌های دمایی مبتنی بر سرما از هشت شاخص مورد بررسی بهترتیب در ایستگاه ایوان و ایلام 11 شاخص (حدود 70 درصد) و نُه شاخص (حدود 56 درصد) روند معناداری داشتند. در ایستگاه ایوان‌غرب تعداد هفت شاخص حدود 87 درصد و ایستگاه ایلام سه شاخص حدود 38 درصد روند معنادار بوده است. نتایج بررسی روند و معناداری شاخص‌های ترکیبی آشکارسازی تغییر اقلیم در ایستگاه ایوان‌ غرب 100 درصد و در ایستگاه ایلام 50 درصد را نشان دادند. شاخص‌های مربوط به فراوانی و شدت بـارش‌هـ‏ای سـنگین و طول دوره‌های خشک و مرطوب تغییرات معنــاداری نداشــته است. در نهایت، می‌توان نتیجه گرفت منطقة رویشی زاگرس در استان ایلام تغییرات شدید دمایی از نوع گرمایشی را طی سال‌های مورد مطالعه تجربه کرده و نمود تغییر اقلیم در شمال ناحیة رویشی زاگرس از نوع افزایش دما بوده که گسترة آن از سال 2008 به بعد به نواحی شمال غرب این ناحیه نیز کشیده شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


References
Ahmadi, R., Fathi, H., Nouri Nejad, J., & Jafarzadeh A. (2018). The role of climatic factors (dust, rainfall and temperature) on the decline and death of oak trees in Ilam province. 2nd International Dust Conference, Ilam, Iran, Pp. 187-195. [In Persian]
Amir Ahmadi, B., Zolfaghari, R., & Mirzaei, M.R. (2015). Relation between Dieback of Quercus brantiiLindl. Trees with Ecological and Sylvicultural Factors, (Study Area: Dena Protected Area). Ecology of Iranian Forest, 3(6), 19-27 dor:20.1001.1.24237140.
1394.3.6.3.3. [In Persian]
Asgari, S., Razi, T., Hosseini, A., & Najafifar, A. (2021). Temporal-spatial analysis of drought and oak trees dieback of Zagros forests in Ilam Province. Ecology of Iranian Forest, 9(17), 86-96 dor:20.1001.1.24237140.1400.9.
17.10.4. [In Persian]
Attarod, P., Sadeghi, S.M., Taheri Sartshanizi, F., Saroei, S., Abbasian, P., Masihpoor, M., Kordrostami, F., & Dirikvandi, A. (2016). The effect of climatic factors and evapotranspiration on the decline of Central Zagros forests in Lorestan province. Iranian Journal of Forest and Range Protection Research, 13(2), 97-112. doi: 10.22092/IJFRPR.2016.106018. [In Persian]
Badehian, Z., & Azimnezhad, Z. (2016). Preliminary study on the causes of oak decline in Zagros forests. World Conference on New Approaches in Agriculture and Environment for Sustainable Development and Safe Production, Shirz, Iran, Pp. 854-864. [In Persian]
Colangelo, M., Camarero, J.J., Borghetti, M., Gentilesca, T., Oliva, J., Redondo, M.A., & Ripullone, F. (2018). Drought and Phytophthora are associated with the decline of oak species in southern Italy. Frontiers in Plant Science, 1595.
Dargahian, F., & Pourhashemi, M. (2022). Detection of climate change based on cold temperature indices in the forest ecosystem ‎of Central Zagros. Forest Research and Development, 8(2), 197-215.  doi:10.30466/JFRD.2022.53946.1579. [In Persian]
Dargahian, F., Heidarnejad, S., & Razavizadeh, S. (2021). Investigating the trend of changes in the heat wave properties related to climate change in arid regions (Case Study: Yazd City). Iranain Journal Range and Desert Research, 28(3), 564-577. doi:25020.2021.ijrdr/22092.1. [In Persian]
Dashtbozorgi, A., Alijani, B., Jafarpour, Z., & Shakiba, A. (2016). Simulatiing extreme temperature indicators based on RCP scenarios: the case of Khuzestan province. Journal of Geography and Environmental Hazards, 4(4), 105-124. doi:10.22067/GEO.V4I4.47304. [In Persian]
Ghavidel Rahimi, Y., Farajzadeh, M., & Ghahramani, B. (2020). The application of extreme value analysis method in heat wave hazard climatology; case study in Mid-Southern Iran. Journal of Spatial Analysis Environmental Hazards, 6(2), 1-20. doi:10.29252/jsaeh.6.2.1 [In Persian]
Ghiami Shomami, F., Marofi, S., Sabziparvar, A., Zareabyane, H., & Heydari, M. (2012). Detection of climate change using air temperature series in the west of Iran. Journal of Irrigation and Water Engineering, 2(2), 10-25. [In Persian]
Hosseinzadeh, J., Mohammadpour, M., & Aazami, A. (2019).The impact of rainwater harvesting on improving the condition of Iranian Oak declined trees (Case study: Chavar forests of Ilam province). Iranian Journal of Forest and Range Protection Research, 17(1), 14-25 doi:4.121774.2018.ijfrpr/22092.1. [In Persian]
IPCC. (2019). Special Report on climate change, desertification, land degradation, sustainable land management, food security, and greenhouse gas fluxes in terrestrial ecosystems. https://www.ipcc.ch/srccl/
Lisa Alexander, C. )2015(. WMO CCl Expert Team on Sector-specific Climate Indices (ET SCI). Workshop, Nadi, Fiji.
Mahdavi, A., Mirzaei Zadeh, V., Niknezhad, M., & Karami, O. (2015). Assessment and prediction of oak trees decline using logistic regression model (Case study: Bivareh forest, Malekshahi-Ilam). Iranian Journal of Forest and Range Protection Research, 13(1), 20-23. doi:‎‎10.22092/IJFRPR.2015.102389. [In Persian]
Mbow, H.O.P., Reisinger, A., Canadell, J., & O’Brien, P. (2017). Special Report on climate change, desertification, land degradation, sustainable land management, food security, and greenhouse gas fluxes in terrestrial ecosystems (SR2). Ginevra, IPCC, 650.
Mander, W.J. (1994). Dictionary of global climatic change. 2nd Revised ed., VCL Press, London.
Naseri Karimvand, S., Poursartip, L., Moradi, M., & Soosani, J. (2016). Dynamic effects of climate variables (temperature and precipitation) on the annual diameter growth of Iranian oak (Quercus brantti Lindl). Forest Research and Development, 2(1), 63-71. [In Persian]
Pourhashemi, M., Jahanbazi Goujani, H., Hoseinzadeh, J., Bordbar, S., Iranmanesh, Y., & Khodakarami, Y. (2017). The history of oak decline in Zagros forests. Iran Nature, 2(1), 30-37. doi:10.22092/irn.2017.109535 [In Persian]
Rahimiani Iranshahi, H., Moradi, H., & Jalili, Kh., (2022). Trend of precipitation and temperature changes at different time scales in the Karkheh Watershed. Water and Soil Management and Modeling, 2(2), 1-14 doi:10.22098/
MMWS.2022.9520.1048
. [In Persian]
Redden, R.J., Hatfield, J.L., Vara Prasad, P.V., Ebert, A.W., Yadav, S.S., & O’Leary, G.J. (2014). Temperature، climate change, and global food security. Temperature and Plant Development. John Wiley & Sons, 181-202.
 Research Institute of Climatology – Mashhad. (2016). Revealing, Evaluating the Effects and Prospects of Climate Change in Iran, during the 21st century. Pp 45. [In Persian]
Sabernasab, M., Marefat, A., & Abbasi, S. (2020). Pathogenicity evaluation of pathogenic fungi causing of oak tree dieback in Kermanshah province. Iranian Journal of Plant Protection Science, 51(1), 79-92. doi:10.22059/ijpps.
2020.293088.1006920. [In Persian]
Shiravand, H., & Hashemi, M.H. (2015). Investigating the effects of climate change on sustainable national security. National Conference on passive Defense & Sustainable Development. Ministry of Interior, 691-705. [In Persian]
Shiravand, H., Khaledi, Sh., & Behzadi, S. (2019). Evaluation and prediction of decline of Oak forests in middle Zagros (Lorestan section) with a climate change approach. Iranian Journal of Forest and Range Protection Research, 17(1), 64-81. doi: 10.22092/ijfrpr.2019.119992. [In Persian]
Sofi, M., & Alijani, B. (2012). Climate change in the Zagros region. Geographical Journal of Territory, 9(2), 47-66. [In Persian]