توسعه یک سیستم تصمیم‌یار آبیاری و بررسی انطباق‌پذیری آن با شرایط شبکه آبیاری و زهکشی مهاباد

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، مؤسسة تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، البرز، ایران

2 دانش‌آموختة دکتری، گروه علوم و مهندسی آب، دانشکدة کشاورزی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

3 دانش‌آموختة کارشناسی‌ ارشد، گروه علوم و مهندسی آب، دانشکدة کشاورزی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

4 استاد، گروه مهندسی آب، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

5 استادیار، بخش تحقیقات فنی و مهندسی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان‌غربی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، ایران

6 دانش‌آموخته دکتری، گروه مهندسی و مدیریت آب، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

7 دانشجوی دکتری، گروه مهندسی و مدیریت آب، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

8 دانشیار، موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، البرز، ایران

چکیده

بر اساس اطلاعات منتشر شده توسط سازمان کشاورزی و غذا (FAO) برای تأمین غذا در آینده، بخش کشاورزی باید از روش‌های بهینة عملیاتی و سیستم‌های تصمیم‌ساز هوشمند استفاده کند. این امر از طریق توسعة کشاورزی دقیق با استفاده از دادة زیاد و هوشمندسازی امکان‌پذیر خواهد بود. کشاورزی سنتی توسط کشاورزان در حوضة دریاچة ارومیه موجب شده تا مصرف آب به مهم‌ترین معضل این حوضه تبدیل شود. توسعة سیستم‌های تصمیم‌یار به‌عنوان ابزاری در تصمیم‌گیری‌های پیچیده از جمله رویکردهایی است که توجه مدیران منابع آب در سطح بین‌المللی را به‌ خود جلب کرده است. به‌همین منظور در پژوهش حاضر، یک سامانة تصمیم‌یار آبیاری (IDSS) با هدف بهبود مدیریت آبیاری در اراضی کشاورزی دشت مهاباد واقع در جنوب‌شرقی دریاچة ارومیه در سال زراعی 1401-1400 توسعه داده شد. در ادامه، تطبیق‌پذیری IDSS با شرایط شبکة آبیاری و زهکشی مهاباد، منابع آب و خاک، داده‌های هواشناسی و رطوبت خاک بررسی شد. برای ارزیابی تطبیق‌پذیری IDSS، شاخص‌های آماری ضریب تبیین (R2)، ریشة میانگین مربعات خطا (RMSE)، ریشة میانگین مربعات خطای نرمال شده (NRMSE)، ضریب کارایی نش-‌ساتکلیف (EF) و شاخص توافق ویلموت (d)، استفاده شد. نتایج نتایج نشان داد IDSS سازگاری و تعامل مناسبی با منابع آب و خاک، عملکرد محصولات و داده‌های هواشناسی دارد. استفاده از IDSS به‌طور متوسط موجب کاهش 9/13 درصدی آب مصرفی و افزایش 7/6 درصدی عملکرد محصول شد. ایستگاه هواشناسی مجازی کشاورزی راه‌اندازی شده توسطIDSS، دمای حداقل و حداکثر و ساعات آفتابی و رطوبت نسبی را به‌ترتیب با درجة خوب و خیلی‌خوب نسبت به داده‌های ایستگاه سینوپتیک منطقه برآورد کرد. بر اساس شاخص‌های آماری، عملکرد IDSS برای شبیه‌سازی رطوبت حجمی خاک با درجة خوب تا خیلی‌خوب ارزیابی می‌شود. هم‌چنین، IDSS در تطبیق با شرایط اجتماعی، ساختار کشاورزی منطقة مطالعاتی و سطح دانش کشاورزان است. برای پژوهش‌های آتی ضروری است اطلاعات در مقیاس حوضه جمع‌آوری و انعطاف‌پذیری و کارایی IDSS بررسی شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات