تأثیر آبیاری شیرابة محل دفن زباله بر خصوصیات مختلف خاک و تغذیة گیاه: مطالعة مروری

نوع مقاله : مروری

نویسنده

دانش‌آموختة کارشناسی ارشد، گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکدة علوم زراعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران

چکیده

شیرابة محل دفن زباله نوعی پساب با ترکیب پیچیده است که غنی از عناصر غذایی نظیر نیتروژن و املاح بالا مانند سدیم و کلر بوده که به‌دلیل اثرات مثبت و منفی آن بر محیط ‌زیست در سراسر جهان مورد توجه ویژه است. هم‌چنین، به‌دلیل این‌که در مناطق خشک و نیمه‌خشک آب یک عامل محدودکننده در گسترش کشاورزی و افزایش تولیدات آن محسوب می‌شود، استفاده از شیرابة زباله در این مناطق می‌تواند راه‌کاری مناسب برای آبیاری محصولات مختلف باشد. مطالعة حاضر، مروری بر مطالعات انجام شده در خصوص اثرات آبیاری شیرابه محل دفن زباله بر ویژگی‌های شیمیایی، فیزیکی و زیستی خاک و رشد، عملکرد و تغذیة گیاه است که برگرفته از 110 مقاله در بازة زمانی سال‌های 1989 تا 2023 از پایگاه‌های اطلاعاتی Web of Science، Google Scholar، ScienceDirect و SID است. بررسی‌ها نشان داد که اثر شیرابة زباله بر خاک بسته به نوع، ترکیب و pH شیرابه و به‌علاوه بافت، کانی‌های تشکیل‌دهنده و pH خاک می‌تواند سبب تغییرات متفاوتی در ویژگی‌های مختلف خاک شود. به‌طور کلی آبیاری شیرابه موجب افزایش شوری، میزان نیتروژن، آب قابل ‌استفاده خاک و افزایش فعالیت و جمعیت میکروبی خاک می‌شود. از طرف دیگر، محققان با کاربرد شیرابة زباله جهت آبیاری گیاهان نتایج بسیار متفاوتی را به‌دست آوردند. در بعضی از مطالعات افزایش رشد و عملکرد گیاهان پس از آبیاری شیرابة زباله مشاهده شد، ولی در نتایج دیگر نشانه‌هایی از اثرات منفی شیرابه نظیر کاهش جوانه‌زنی بذر، رشد گیاه و سوختگی برگ، سمیّت گیاهی و از بین رفتن کامل گیاه به‌دلیل افزایش میزان شوری و فلزات سنگین و دیگر ترکیبات شیرابه یافت شد. از یافته‌ها در این زمینه می‌توان نتیجه گرفت، اثر آبیاری شیرابة زباله بر گیاه به گونة‌ گیاهی، میزان تحمل گیاه، نوع و ترکیب شیرابه و شیوه و میزان آبیاری بستگی داشته و برای حصول عملکرد بیش‌تر بایستی از استفادة مکرر شیرابة خام جلوگیری کرده و یا به‌صورت رقیق ‌شده آن را به‌کار برد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات