اثرات توسعه شهری بر الگوهای مکانی، زمانی خدمت اکوسیستمی ذخیره کربن در حوزه آبخیز بندرعباس با نرم‌افزار InVEST

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری/گروه مدیریت محیط زیست، دانشکده علوم و فنون دریایی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، تهران، ایران

2 استادیار/گروه مدیریت محیط زیست، دانشکده علوم و فنون دریایی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، تهران، ایران

3 استاد/گروه مدیریت محیط زیست، دانشکده علوم و فنون دریایی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، تهران، ایران

4 استادیار/گروه علوم جغرافیا، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس، ایران

چکیده

توسعۀ شهری و تغییرات الگوی کاربری زمین به‌شدت بر خدمت اکوسیستمی ترسیب و ذخیره کربن اثر می‌گذارد. برای تلفیق مفهوم این خدمت تنظیم اقلیمی در مباحث کاربری اراضی، کسب اطلاعات کاربردی از توزیع مکانی آن ضروری است، تا بتوان با کمک پهنه‌بندی و کمی­سازی، محل‌های حفاظت و توسعه را با استمرار تدارک این خدمت توسط اکوسیستم انتخاب نمود. بر همین اساس، پژوهش حاضر با هدف بررسی روند تغییرات خدمات اکوسیستمی ترسیب و ذخیره کربن در روند رشد و توسعۀ شهری و ارزش­گذاری آن در حوزۀ آبخیزی واقع در شهر بندرعباس جهت بهبود برنامه‌ریزی مکانی سرزمین انجام شده است. در ابتدا نقشة پوشش و کاربری برای سال‌های 2000 و 2020 تهیه و هم‌چنین پیش‌بینی تغییرات آتی با سناریوهای مختلف انجام شد. سپس با استفاده از مدل ذخیره‌سازی و ترسیب کربن InVEST، توزیع فضایی و تغییرات در ذخیره‌سازی و ارزش اقتصادی کربن به‌دست آمد. نتایج نشان داد بیش‌ترین مساحت منطقة مورد مطالعه مناطق بایر و مرتع است که طی دورة مورد مطالعه کاهش و کاربری­های انسان‌ساخت، پهنه‌های آبی و کشاورزی افزایش یافته‌اند. محاسبات مدل‌سازی، توان ترسیب کربن را از 3741321/08 تن در سال 2000 به 3763695/92 تن در سال 2020 با افزایش 22374/82 تن و ترسیب مثبت کربن نشان داد، دلیل آن رشد زمین‌های کشاورزی بوده است. هم‌چنین ارزش اقتصادی این افزایش توان ترسیب طی دورۀ مورد مطالعه به‌میزان 874393/08 دلار محاسبه شد. با توجه به غالبیت اراضی بایر و سناریو‌های تغییرات کاربری آینده، اهمیت اولویت دادن به توسعۀ محیط زیستی در طراحی و شهرسازی پایدار با ادغام مفهوم خدمات اکوسیستم ضرورت دارد. کمی‌سازی میزان تغییرات خدمت ترسیب کربن و ارزش‌گذاری اقتصادی آن و تحلیل تضاد و هم‌افزایی با سایر خدمات اکوسیستمی اطلاعات مفیدی در اختیار برنامه‌ریزان قرار می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


اسدالهی، ز.، و سلمان ماهینی، ع. (1396). بررسی اثر تغییر کاربری اراضی بر عرضه خدمات اکوسیستم (ذخیره و ترسیب کربن). پژوهش های محیط زیست، 8(15)، 203-213.
ابراهیم پور، م. (1399). برنامه‌ریزی بیوفیلیک، رویکردی جدید در راستای دستیابی به زیست‌پذیری در شهرهای جدید ایران. آمایش محیط، 13(50)، 59-39.
حجازی زاده، ز.، اکبری، م.، ساسان­پور، ف.، حسینی، ع.، و محمدی، ن. (1401). بررسی اثرات تغییر اقلیم بر بارش ­های سیل­ آسا در تهران. مدل سازی و مدیریت آب و خاک، 2(2)، 87-105.
حکمت­ نیا، ح.، و موسوی، م.ن. (1396). کاربرد مدل در جغرافیا با تأکید بر برنامه‌ریزی شهری و ناحیه‌ای. چاپ پنجم، انتشارات آزاد پیما، 320 صفحه.
دیوسالار، ا.، علی اکبری، ا.، و بخشی، ا. (1395). بررسی نقش رشد هوشمند در توسعه پایدار شهرهای ساحلی (مورد مطالعه: شهر بابلسر). آمایش جغرافیایی فضا، 29، 181-200.
رحیمیانی ایرانشاهی، ح.، مرادی، ح.ر.، و جلیلی، خ. (1401). روند تغییرات بارش و دما در مقیاس‌های زمانی مختلف در حوزه آبخیز کرخه. مدل‌سازی و مدیریت آب و خاک، 2(2)، 1-12.
فتوحی مهربانی، ب.، و حاتمی نژاد، ح. (1397). شهر بیوفیلیک رهیافتی نوین در پایداری زیست محیطی شهرها. اولین همایش رقابت پذیری و آینده تحولات شهری، انجمن جغرافیا و برنامه­ریزی شهری ایران.
کرباسی، ع.، منوری، س.م.، و آذرکمند، س. (1392). راهبردهای مدیریت محیط زیست شهری، تهران. نشر تالاب، 184 صفحه.
کریمی، ز.، سعدالدین، ا.، و بردی شیخ، و. (1401). اثرات اقدامات آبخیزداری بر خدمات چهارگانه آبخیز چهل‌چای استان گلستان. مدل ­سازی و مدیریت آب و خاک. 2(4)، 18-36.
مرشدی، ع.، و حسینی بروجنی، ب. (1400). پایش و مقایسه تغییرات NDSI با استفاده از داده‌های سنجنده­ های MODIS و ETM+  به‌منظور برآورد پوشش برفی در حوضۀ آبریز کارون شمالی. مدل‌سازی و مدیریت آب و خاک، 1(4)، 68-82.
نظری، ن.، شمس اسفندآباد، ب.، وروانی، ج.، احمدی، ع.، و ترنج زر، ح. (1401). تغییرات کاربری اراضی محدوده تالاب و تنوع پرندگان آبزی و کنار آبزی در تالاب‌های بین‌المللی انزلی، آلماگل، آلاگل و آجیگل. مدل‌سازی و مدیریت آب و خاک، 2(3)، 27-39.
 
Aalde, H., Gonzalez, P., Gytarsky, M., Krug, T., Kurz, W.A., Ogle, S., Raison, J., Schoene, D., & Ravindranath, N.H. (2006). Forest Land. Pp. 4.1-4.83, In: Eggleston HS, Buendia L, Miwa K, Ngara T, Tanabe K (eds), 2006 IPCC Guidelines for National Greenhouse Gas Inventories, IGES.
Asadolahi, Zahra., Salmanmahiny, A. (2017). Investigating the effect of land use change on the supply of ecosystem services (Carbon storage and deposition). Environmental Researches, 8(15), 203-213 (in Persian).
Beriasolice, H. (2010). Patterns of land use change analysis. Translation Rafiean, M., & Mahmoudi, M., Publishing Lightning.
Dida, J.J.V., Tiburan Jr, C.L., Tsutsumida, N., & Saizen, I. (2021). Carbon stock estimation of selected watersheds in Laguna, Philippines using InVEST. Philippine Journal of Science, 150(2), 501-513.
Divsalar, A., Aliakbari, E., & Bakhshi, A. (2018). The role of smart growth in sustainable development of coastal cities (case study: Babolsar). Geographical Planning of Space Quarterly Journal, 8(29), 181-200 (in Persian).
Ebrahimpour, M. (2020). Biophilic planning is a new approach in order to achieve livability in new cities of Iran (Case example: Hashtgerd New City). Environmental-based Territorial Planning, 13(50). 39-59.
ERDAS, (1999). Field Guide.  5th ed , ERDAS Inc., Atlanta.
Flues, F., & Van Dender, K. (2020(. Carbon pricing design: Effectiveness, efficiency and feasibility: An investment perspective. OECD Taxation Working Papers, No. 48, OECD Publishing, Paris, https://doi.org/10.1787/91ad6a1e-en.
Fotuhi Mehrabani, B., & Hataminejad, H. (2018). Biophilic city, a new approach to the environmental sustainability of cities. The first conference on competitiveness and the future of urban developments, Tehran, Iran (in Persian).
Hejazizadeh, Z., Akbari, M., Sasanpour, F., Hosseini, A., & Mohammadi, N. (2022). Investigating the effects of climate change on torrential rains in Tehran province. Water and Soil Management and Modeling, 2(2), 87-105 (in persian).
Hekmatnia, H., & Mousavi, M. (2017). Application of the model in geography with emphasis on urban and regional planning. 5th Edition: Azadpima, 320 pages (in persian).
IHDP, (2007). Strategic Plan 2007-2015. Archived from the original on 12 June 2010. Retrieved 30 July 2010.
IPCC, (2006). IPCC guidelines for national greenhouse gas inventories. Institute for Global Environmental Strategies, Hayama, Kanagawa, Japan.
Jensen, J.R. (1996). Introductory digital image processing: A remote sensin perspective. 2nd Edition: Englewood Cliffs, New Jersey: Prentice-Hall.
Karbasi, A.R., Monavari, S.M., & Azarkamand, S. (2013). Urban Environmental Management Strategice. 1th Edition: Talab, 184 pages.
Karimi, Z., Saad Aldin, A., & Bardi Sheikh, V. (2022). The effects of watershed management measures on the four services of Chelchai watershed in Golestan province. Water and Soil Management and Modeling, 2(4), 18-36 (in Persian).
Lal, R. (2004). Soil carbon sequestration impacts on global climate change and food security. Science, 304, 1623–7.
Lin, L., Sills, E., & Cheshire, H. (2014). Targeting areas for Reducing Emissions from Deforestation and forest Degradation (REDD+) projects in Tanzania. Global Environmental Change, 24, 277–286.
Maanan, M., Karim, H., Ait Kacem, S., Ajrhough, H., Rueff, M., Snoussi & H. Rhinane (2019). Modelling the potential impacts of land use/cover change on terrestrial carbon stocks in north-west Morocco. International Journal of Sustainable Development & World Ecology, 26(6), 560-570.
Marsousi, N., & Sadat Hosseini, N. (2008). ESP: for Geography and urban planning students. PNU Publication, 160 pages.
Mather, A.S. (1999). Land Use and Cover Change. Land Use Policy, 16, 143.
McGuire, A.D., Sitch, S., Clein, J.S., Dargaville, R., Esser, G., Foley, J., Heimann, M., Joos, F., Kaplan, J., Kicklighter, D.W., & Meier, R.A. (2001). Carbon balance of the terrestrial biosphere in the twentieth century: Analyses of CO2, climate and land use effects with four process-based ecosystem models. Global Biogeochemical Cycles, 15, 183-206.
Morshedi, A., & Hoseini Boroujeni, B. (2021). Monitoring and comparing NDSI changes using MODIS and ETM+ sensor data to estimate snow cover in North Karun Basin. Water and Soil Management and Modeling, 1(4), 68-82 (in Persian).
Nazari, N., Shams Esfandabad, B., Varvani, J., Ahmadi, A., & Toranjzar, H. (2022). Land use changes around the wetland and diversity of waterfowl and shorebirds in Anzali, Almagol, Alagol and Ajigol international wetlands (Iran). Water and Soil Management and Modeling, 2(3), 27-39 (in Persian).
Rahimiani Iranshahi, H., Moradi, H.R., & Jalili, Kh. (2022). Trend of precipitation and temperature changes at different time scales in the Karkheh Watershed. Water and Soil Management and Modeling, 2(2), 1-12 (in Persian).
Samhouri, J., & Levin, P. (2012). Linking land-and sea-based activities to risk in coastal ecosystems. Biological Conservation, 145 (1), 118-129.
Sharp, R., Tallis, H.T., Ricketts, T., Guerry, A.D., Wood, S.A., Chaplin-Kramer, R., ... & Vogl, A.L. (2014). InVEST user’s guide. The Natural Capital Project: Stanford, CA, USA.
Shrestha, B.B., Joshi, S., Bisht, N., Yi, S., Kotru, R., Chaudhary, R.P., & Wu, N. (2018). Inventory and impact assessment of invasive alien plant species in Kailash Sacred Landscape. International Centre for Integrated Mountain Development (ICIMOD).
Stern, N. (2007). The economics of climate change; the Stern review. Cambridge University Press, Cambridge, UK.
Wang, H., Guan, D., Zhang, R., Chen, Y., Hu, Y., &  Xiao, L. (2014). Soil aggregates and organic carbon affected by the land use change from rice paddy to vegetable field. Ecological Engineering, 70, 206-211.
Wu, J., & David, J. (2002). A spatially explicit hierarchical approach to modeling complex ecological systems: theory and applications. Ecological Modelling, (1–2), 7–26.
Xiaoying, L., Chensheng, H., Huijun, J., Yilun, H., Siqi, K., Jing, L., Huiying, C., Tongxin, H., Guang, Y., Hongzhou, Y., & Long, S. (2022). Spatio-temporal patterns of carbon storage derived using the InVEST model in Heilongjiang Province, Northeast China. Frontiers in Earth Science, DOI: 10.3389/feart.2022.846456.
Ye, L., & Grimm, N.B. (2013). Modelling potential impacts of climate change on water and nitrate export from a mid-sized, semiarid watershed in the US Southwest. Climatic Change, 120, 419–431.