مدل‌سازی و بررسی وضعیت کمی آب‌های زیرزمینی آبخوان مهیار جنوبی-دشت آسمان با استفاده از مدل MODFLOW

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد/ گروه منابع آب، دانشکدة محیط‌ زیست، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 استاد/ گروه منابع آب، دانشکدة محیط ‌زیست، دانشگاه تهران، تهران، ایران

10.22098/mmws.2022.11807.1172

چکیده

در اقلیم خشک و نیمه‌خشک ایران عواملی مانند تغییر اقلیم و کم‌آبی در کنار برداشت بیش از ظرفیت منابع آبی به‌خصوص منابع آب زیرزمینی باعث شده سطوح آب زیرزمینی کاهش یابد و در برخی مناطق شاهد رخدادهای غیرقابل جبرانی هم‌چون فرونشت باشیم. در نتیجه مدیریت و کنترل برداشت از منابع زیرزمینی قبل از وقوع بحران و رسیدن به سطح غیرقابل ‌بازگشت لازم و ضروری است. در این راستا پایش و کنترل وضعیت آبخوان به‌وسیلة مدل‌های رایانه‌ای از اهمیت بالایی برخوردار است. در پژوهش حاضر به مدل‌سازی و بررسی وضعیت کمی آب‌های زیرزمینی آبخوان مهیار جنوبی-دشت آسمان در حوزة آبریز گاوخونی به‌وسیلة مدل عددی MODFLOW 2005 و نرم‌افزارGMS 10.4.5  پرداخته‌ شده است. به‌همین منظور از آمار و اطلاعات ۱۵ سالة منتهی به سال ۱۳۹۰ شرکت مدیریت منابع آب ایران و نیز اطلاعات تراز ارتفاعی مستخرج از داده‌های ماهواره‌ای برای مدل‌سازی آب زیرزمینی آبخوان مهیار جنوبی-‌دشت آسمان استفاده شد. پارامترهایی چون هدایت هیدرولیکی، ناهمسانی افقی هدایت هیدرولیکی (Anisotropy)، تغذیه (RCH) و آب‌دهی ویژه (SY) پس از استخراج از مدل مورد واسنجی قرار گرفت. تحلیل حساسیت هر یک از پارامترها نشان داد که مدل عددی نسبت به پارامترهای ناهمسانی افقی هدایت هیدرولیکی و هدایت هیدرولیکی بیش‌ترین تأثیرپذیری را دارد. برای تأمین اعتبار مدل و سنجش دقت آن صحت‌سنجی صورت گرفت. با توجه به 125 ماهه بودن بازة مطالعاتی، صحت‌سنجی برای 25 درصد انتهایی دوره (1390-1386) انجام شد که خطای اندک در مرحلة صحت‌سنجی مؤید دقت در واسنجی و صحت آب‌نمود سلول‌های شبکة ریاضی بود. در نهایت اعداد استخراجی از موتور FlowBudget سوار بر مدل واسنجی شده MODFLOW نشان داد که در دورة 125 ماهه شبیه‌سازی به شکل متوسط روزانه سهم مشخصی از ذخیرة ثابت آبخوان کاسته شده است؛ به‌طوری‌که متوسط 5/7 متر اُفت تراز آب زیرزمینی را طی این دوره در آبخوان شاهد هستیم و بیش‌ترین اُفت مربوط به قسمت شرقی آبخوان بوده است.

کلیدواژه‌ها


References
 
Abdelhalim, A., Sefelnasr, A., & Ismail, E. (2019). Numerical modeling technique for groundwater management in Samalut City, Minia Governorate, Egypt. Arabian Journal of Geosciences 12(124), 1-18. doi:10.1007/s12517
-019-4230-6
Ahmadi, A. (2022). The effect of increasing water use efficiency on improving the status of groundwater resources using WEAP model in Qazvin Plain. Water and Soil Management and Modelling, 2(1), 53-62. doi: 10.22098/mmws.2022.9333.1034. [In Persian]
Domenico, P.A., & Schwartz, F.W. (1990). Physical and Chemical Hydrogeology. New York, John Wiley and Sons.
Donyaii, A.R., & Sarraf, A.P. (2021). Calibration of WetSpa distributed hydrological model using NSGA-II and black widow multi-objective ptimization algorithms, Iranian Journal of Irrigation & Drainage, 15(3), 721-736. dor: 20.1001.1.20087942.1400.15.3.20.4 [In Persian]
Donyaii, A.R., Sarraf, A., & Ahmadi, H. (2021). Operation of the Golestan Dam Reservoir in Climate Change Conditions Using an Improved Multi-Objective Whale Optimization Algorithm, Journal of Watershed and Management Research, 12(23), 238-250. doi: 10.52547/jwmr.12.23.238. [In Persian]
Edalat, A., Rajabi, A.M., & khodaparast, M. (2022). Numerical modeling of groundwater flow in Ali Abad Plain of Qom to predict fluctuations of the water table and hydraulic conductivity. Scientific Quarterly Journal of Iranian Association of Engineering Geology, 15(2), 49-67. https://www.jiraeg.ir/article_147517.html?
lang=en [In Persian]
Gorgani, S., Bafkar, A., & Fatemi, S. (2017). Prediction of groundwater pollution potential using the DRASTIC index and annual time series analysis(case study: Plain Mahidasht, Kermanshah). Iranian Journal of Health and Environment. 10(3), 303-317. http://ijhe.tums.ac.ir/article-1-5962-fa.html [In Persian]
Hoaglund III, J.R., Huffman, G.C., & Grannemann, N.G., (2002). Michigan basin regional ground water flow discharge to three Great Lakes. Groundwater, 40(4), 390-406. doi:10.1111/j.1745-6584.2002.tb02518.x
Iran Water Resources Management Company, (2015). Water resource balance report of the South Mehyar-Dasht Asman study area. [In Persian]
König, L.F., & Weiss, J.L. (2009). Groundwater: modelling, management and contamination. UK. Nova Science Publishers.
Kresic, N. (2007). Grounwater chemistry, Hydrogeology and groundwater modeling. Taylor and Francis Group, Boca Raton, 828 pages.
Nair, A. (2022). Trend analysis of hydro-climatological factors using a bayesian ensemble algorithm with reasoning from dynamic and static variables. Atmosphere, 13(12), 1961. doi:10.3390/atmos13121961
Najafi, S., Sharafati, A., & Kardan moghaddam, H. (2022). Evaluating the effect of climate change on groundwater level changes in the Sari-Neka coastal aquifer. Irrigation and Water Engineering, 13(2), 312-332. doi:10.22125/iwe.2022.162660 [In Persian]
Pourhaghi, A., Radmanesh, F., & Maleki, A. (2015). Simulation of Delfan-Lorestan aquifer and investigation of management scenarios by using MODFLOW model. Journal of Water and Soil 29(4), 886-897. doi:10.22067/jsw.
v0i0.30359
. [In Persian]
Raeisi Dehkordi, M., & Yeganeh Mazhar, A.H. (2022). Optimization of aquifers' hydrodynamic coefficients by numerical modelling, A case study of Damaneh-Daran. Water and Soil Management and Modelling, 3(1), 2692-278. doi:10.22098/mmws.2022.
11683.1155. [In Persian]
Ranjbar, A., & Ehteshami, M. (2019). Development of an uncertainty based model to predict land subsidence caused by groundwater extraction (Case study: Tehran Basin). Geotechnical and Geological Engineering 37(4), 3205–3219. doi:10.1007/s10706-019-00837-w
Saghi-Jadid, M., & Ketabchi, H. (2019). Restoration management of groundwater resources using the combined model of numerical simulation- evolutionary ant colony optimization. Iran-Water Resources Resrarch, 15(2), 119-133. dor: 20.1001.1.17352347.1398.15.2.10.9 [In Persian]
Sheikha BagemGhaleh, S., Babazadeh, H., Rezaei, H., & Sarai Tabrizi, M. (2023). Numerical Modeling and Trend Analysis of Mahabad Aquifer Quantitative Status. Water and Soil Management and Modelling, 3(2), 1-17. doi: 10.22098/mmws.2022.11275.1113
Taheri Tizro, A., & Kamali, M. (2019). Groundwater modeling by MODFLOW model in Toyerkan aquifer and evaluation of hydrogeological state under present and future conditions. Water Engineering, 12(40), 89-104. dor: 20.1001.1.20086377.1398.12.40.8.4. [In Persian]