TY - JOUR ID - 1953 TI - مدل سازی تأثیر کاربری اراضی بر سختی سله های فیزیکی در جنوب شرقی اهواز JO - مدل سازی و مدیریت آب و خاک JA - MMWS LA - fa SN - AU - یثربی, بنفشه AU - غفاری گوشه, حیدر AU - عباسی, حمیدرضا AU - بهنام فر, کورش AD - استادیار/ بخش تحقیقات منابع طبیعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خوزستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اهواز، ایران AD - استادیار/ گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران AD - استادیار/ بخش تحقیقات بیابان، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران Y1 - 2022 PY - 2022 VL - 3 IS - 2 SP - 286 EP - 296 KW - پنترومتر KW - سله KW - فرسایش بادی KW - مقاومت برشی DO - 10.22098/mmws.2022.11838.1174 N2 - سله، بخش سخت بالای سطح خاک است که در اراضی غیرکشاورزی در مناطق خشک و بیابانی به‌عنوان یک عامل حفاظت از خاک در مقابل تنش برشی باد شناخته می‌شود. در این پژوهش، هدف بررسی سختی سله‌های فیزیکی و مقایسة نقش کاربری‌های مختلف در سختی سله است. به این‌منظور در کانون جنوب شرق اهواز و در منطقه‌ای با مساحت 100 هزار هکتار سه کاربری کشاورزی، نهال‌کاری و زمین بایر انتخاب شدند. به‌منظور اندازه‌گیری سختی سله از پنترومتر قابل حمل استفاده شد و به‌طور غیرمتمرکز و تصادفی در هر کاربری اقدام به اندازه‌گیری سختی در 90 نقطه شد. سپس سختی نهایی در هر نقطه با میانگین‌گیری از سه نقطه به‌دست آمد. میانگین سختی سله در نهال­‌کاری‌ها 3، در اراضی بایر 4.86 و در اراضی کشاورزی 3.4 مگاپاسکال است. سپس با استفاده از مدل خطی عمومی اقدام به مدل‌سازی سختی سله در کاربری‌های مورد مطالعه شد. در مرحلة اول تأثیر کاربری و بافت خاک بر سختی سله مورد بررسی قرار گرفت و نتایج نشان داد که کاربری اراضی و بافت خاک و نیز تعامل آن‌ها به‌ترتیب در سطح اطمینان 95 و 99 درصد در تغییر سختی سله تأثیرگذار هستند. هر دو عامل بافت خاک، کاربری اراضی و بر هم‌کنش این دو عامل بر واریانس سختی سله تأثیرگذار هستند، اما منشأ اصلی واریانس در سختی سله کاربری اراضی است و این عامل به‌تنهایی حدود 78 درصد واریانس را تبیین می‌نماید. به‌طور مجموع این عوامل به میزان 96 درصد واریانس متغیر وابسته را تبیین نموده و مدل ارائه شده در سطح 99 درصد معنا‌دار است. سپس به‌منظور بررسی تک عاملی کاربری اراضی، بافت خاک به‌عنوان کوواریانس در نظر گرفته شد و اثر آن بر سختی سله حذف شد. نتایج نشان داد که در میانگین سختی سله کاربری زمین بایر با کشاورزی و نهال‌کاری در سطح 99 درصد تفاوت معنا‌دار وجود دارد. مدل ارائه شده 86 درصد از واریانس سختی سله را تبیین می‌نماید و در بین عوامل با سطح معنا‌داری 99 درصد سختی سله در زمین بایر با 70 درصد تأثیر جزئی، بیش‌ترین نقش را در تبیین واریانس دارد. با تغییر کاربری از نهال‌کاری به زمین بایر سختی سطح خاک 50 درصد رشد می‌کند و با تغییر کاربری به اراضی کشاورزی 14 درصد افت می‌کند. در کاربری‌های کشاورزی و نهال‌کاری با افزایش تردد افراد و نیز ماشین‌آلات سنگین سله‌ها شکسته شده و به استقامت اولیه باز نمی‌گردند. UR - https://mmws.uma.ac.ir/article_1953.html L1 - https://mmws.uma.ac.ir/article_1953_ec8717bed05c6b3e43bfbd62cd159e3d.pdf ER -