TY - JOUR ID - 1888 TI - برآورد بارش مؤثر به روش حل معکوس و تخمین آن با به‌کارگیری هوش مصنوعی (مطالعه موردی: استان کرمانشاه) JO - مدل سازی و مدیریت آب و خاک JA - MMWS LA - fa SN - AU - محتشمی, سهیلا AU - لیاقت, عبدالمجید AD - دانشجوی کارشناسی ارشد/ گروه مهندسی آبیاری و آبادانی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران AD - استاد/ گروه مهندسی آبیاری و آبادانی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران Y1 - 2023 PY - 2023 VL - 3 IS - 1 SP - 249 EP - 261 KW - بارش مؤثر KW - حل معکوس KW - دورنبوس و کسام KW - شبکة عصبی KW - هوش مصنوعی DO - 10.22098/mmws.2022.11706.1161 N2 - بارش مؤثر نشان‌دهنده میزان بارندگی ذخیره شده در ناحیه ریشه گیاه برای رفع نیازهای تبخیر-تعرق است. تخمین بارش مؤثر از مؤلفه های ضروری در مدیریت منابع آب، تصمیم‌گیری­ های برنامه­ ریزی آبیاری و یک عامل راهنما برای تخمین تولید محصول محسوب می­ شود. در این پژوهش باران مؤثر به روش حل معکوس با استفاده از اطلاعات عملکرد محصول گندم دیم در استان کرمانشاه برآورد شده و میزان هم‌بستگی میان داده­ های مختلف هواشناسی نظیر دمای کمینه و بیشینه، سرعت باد، ساعات آفتابی، رطوبت نسبی، درجه روز رشد (GDD) و بارش با بارش مؤثر بررسی و این پارامترها از نظر میزان هم‌خوانی اولویت‌بندی و مؤثرترین پارامترها برای مدل­ سازی به‌کار گرفته شدند. با توجه به این‌که به داده­ های هواشناسی و عملکرد محصول گندم دیم نیاز بود، بنابراین از داده­ های هواشناسی استان کرمانشاه که شامل 10 ایستگاه هواشناسی است، استفاده شد. ابتدا به کمک رابطه دورنبوس و کسام، تبخیر-تعرق واقعی محصول گندم دیم در محدوده مطالعاتی محاسبه و در نتیجه مقدار بارش مؤثر برآورد شد. میزان بارش مؤثر برآورد شده در مقطع زمانی مورد مطالعه و در طی رشد محصول گندم دیم بین 119.85 تا 279.90 میلی­متر متغیر بوده ­است. سپس، به‌منظور برآورد دقیق، مدل ­هایی برای تخمین بارش مؤثر در استان کرمانشاه به کمک شبکه عصبی توسعه داده شد. ابتدا تأثیر هر یک از داده­ ها بر بارش مؤثر به روش هم­بستگی پیرسون، بررسی و در چند سناریو، مؤثرترین پارامترها برای مدل­ سازی به‌کار گرفته شد. مدل­ها با معیارهای MBE، RMSE و D ارزیابی شدند. در نهایت، بارش با هم­بستگی 0.99 به‌عنوان مؤثرترین پارامتر در تخمین بارش مؤثر شناخته و به­ عنوان بهترین مدل­ برای تخمین بارش مؤثر در استان کرمانشاه برگزیده شد. در واقع، می‌توان با داشتن پارامتر بارش با دقت بسیار خوبی میزان بارش مؤثر را برای استان کرمانشاه پیش­ بینی نمود. ضریب تبیین پیش­ بینی بارش مؤثر به کمک این مدل 0.99 و مقدار RMSE و MBE آن برای داده­ های آزمون 4.61 و 1.4- میلی­متر برآورد شد. UR - https://mmws.uma.ac.ir/article_1888.html L1 - https://mmws.uma.ac.ir/article_1888_939c63ea8f166615e6691c19c47518ba.pdf ER -