TY - JOUR ID - 1871 TI - ارزیابی اثر پوسته‌های زیستی خاک بر کیفیت رواناب JO - مدل سازی و مدیریت آب و خاک JA - MMWS LA - fa SN - AU - همتی دایو, علیرضا AU - زارع گاریزی, آرش AU - شیخ, واحدبردی AU - محمدیان بهبهانی, علی AD - دانشجوی کارشناسی ارشد/ گروه آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران AD - استادیار/ گروه آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران AD - دانشیار/ گروه آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران AD - استادیار/ گروه مدیریت مناطق بیابانی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران Y1 - 2022 PY - 2022 VL - 3 IS - 4 SP - 93 EP - 106 KW - تپه‌ماهور‌های آجی‌گل KW - خزه KW - شبیه‌سازی باران KW - کیفیت رواناب KW - گلسنگ DO - 10.22098/mmws.2022.11617.1151 N2 - در مناطق خشک و نیمه‌خشک، سطح خاک دارای پوشش گیاهی ضعیف و پراکنده است. در بسیاری از مناطق خشک، فضای بین گیاهان توسط ریزموجوداتی تحت عنوان پوسته‌های زیستی خاک (از جمله: گلسنگ‌ها، خزه‌ها، قارچ و سیانوباکتری‌ها) پوشیده شده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی اثر پوسته‌های زیستی خاک بر کیفیت رواناب در تپه‌ماهورهای پیرامون تالاب آجی‌‌گل در استان گلستان انجام شد. برای انجام پژوهش، شبیه‌سازی باران در کرت‌های 1×2 مترمربعی، با شدت حدود 80 میلی‌متر بر ساعت و با تداوم بارندگی 30 دقیقه‌ای در نقاط با و بدون پوسته‌های زیستی انجام شد. تیمارهای مورد بررسی، پوسته زیستی با پوشش غالب خزه، پوسته زیستی با پوشش غالب گلسنگ، پوسته زیستی با پوشش غالب ترکیبی خزه و گلسنگ، اراضی با پوشش غالب بوته‌زار و زمین لخت بود. متغیرهای کیفیت آب مورد بررسی نیز رسوب، هدایت الکتریکی، اسیدیته، رنگ و مواد جامد محلول است. نمونه‌برداری این متغیرها در حین آزمایش (زمان شروع ایجاد رواناب، دقیقه 15و دقیقه 30) انجام شد. علاوه‌بر آن یک نمونه نیز بعد از پایان عملیات شبیه‌سازی از مخلوط کل رواناب برداشته شد. برای تعدادی دیگر از متغیرهای کیفیت آب شامل کربن آلی، نیتروژن، فسفر و پتاسیم، اندازه‌گیری فقط در پایان شبیه‌سازی از مخلوط کل رواناب انجام شد. داده‌های حاصل از اندازه‌گیری نیز با استفاده از روش‌های گرافیکی و آزمون‌های آماریِ تحلیل واریانس، کروسکال-والیس و توکی بررسی شد. نتایج نشان داد که، غلظت رسوب در نقاط دارای پوسته‌های زیستی کم‌تر از نقاط فاقد این پوسته‌ها بوده و در اکثر موارد خاک لخت نسبت به تیمارهای مختلف اختلاف قابل ملاحظه‌ای داشته است (خاک لخت سه برابر درمنه). سایر متغیرهای کیفیت رواناب (هدایت الکتریکی، اسیدیته، رنگ و مواد جامد محلول) نیز در پوشش‌های مختلف دارای اختلاف معناداری در سطح پنج درصد بودند. در مورد متغیرهای کربن‌آلی، فسفر، نیترات و پتاسیم، آزمون‌های آماری اختلافات معناداری بین پوشش‌های مختلف تشخیص ندادند، امّا بر روی نمودارهای آماری، اختلافات قابل‌توجهی بین پوشش‌ها قابل مشاهده بود. به‌طور کلّی، نتایج حاکی از تأثیر چشم‌گیر پوسته‌های زیستی بر متغیرهای کیفیت رواناب است. لذا، حفاظت از پوسته‌های زیستی و جلوگیری از تخریب آن‌ها، به‌منظور حفظ آب و خاک و نیز حفظ کیفیت آب در تالاب‌های پایین‌دست، ضرورت دارد. UR - https://mmws.uma.ac.ir/article_1871.html L1 - https://mmws.uma.ac.ir/article_1871_1b3df8de13f861b4f886d2c984493e23.pdf ER -