TY - JOUR ID - 1765 TI - ارزیابی تاثیر تغییرات کاربری زمین بر کیفیت آب‌های زیرزمینی حوضۀ آبخیز دهرم در استان فارس JO - مدل سازی و مدیریت آب و خاک JA - MMWS LA - fa SN - AU - دهرمی, رضا AU - امیری, فاضل AD - دانش آموخته کارشناسی ارشد/ گروه محیط زیست، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران AD - دانشیار/ گروه منابع طبیعی و محیط زیست، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران Y1 - 2023 PY - 2023 VL - 3 IS - 1 SP - 165 EP - 180 KW - پایش تغییرات KW - تخصیص کاربری زمین KW - شاخص کیفیت آب زیرزمینی (GQI) KW - سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) DO - 10.22098/mmws.2022.11367.1123 N2 - آب‌های زیرزمینی تنها منبع آب برای شرب، آبیاری و مصارف صنعتی در بسیاری از مناطق خشک و نیمه خشک جهان است. آب‌های زیرزمینی می‌توانند توسط تأثیرات طبیعی و هم‌چنین انسانی آلوده شوند. فعالیت‌های مسکونی، شهری، تجاری، صنعتی و کشاورزی می‌توانند بر کیفیت آب‌های زیرزمینی تأثیر بگذارند. آلودگی آب‌های زیرزمینی منجر به کیفیت پایین آب آشامیدنی، از دست دادن منابع آب، هزینه‌های بالای پاک‌سازی، هزینه‌های بالا برای منابع آب جایگزین و/یا مشکلات بالقوه سلامتی می‌شود. در ایران، وابستگی به آب‌های زیرزمینی در سال‌های اخیر به شدت افزایش یافته است. در پژوهش حاضر تأثیر تغییر الگوهای کاربری زمین بر کیفیت آب زیرزمینی در حوضه آبخیز دهرم استان فارس بررسی شد. منطقه مورد مطالعه یک منطقه در حال توسعه کشاورزی است. برای مطالعه تأثیر این تغییر کاربری زمین بر کیفیت آب زیرزمینی، شاخص کیفیت آب زیرزمینی (GQI) در سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) تهیه شد. در شاخص GQI پارامترهای مختلف کیفیت آب ترکیب شد تا یک شاخص کمی برای مقایسه تغییرات مکانی-زمانی کیفیت آب زیرزمینی ارئه شود. تغییرات کاربری زمین از سال 1393 تا 1400 با استفاده از تصاویر سری زمانی ماهواره‌ لندست بررسی شد. GQI و کاربری زمین در GIS ادغام شدند تا کیفیت آب زیرزمینی تعیین شود. مناطق استفاده پایدار و ناپایدار از آب‌های زیرزمینی برای تصمیم گیری بهتر در رابطه با تخصیص کاربری زمین در این منطقه به سرعت در حال تغییر مشخص شدند. تغییرات کاربری زمین با افزایش مساحت سایر کاربری‌ها به اراضی کشاورزی و ساخته شده به شدت تغییر کرده است. تجزیه و تحلیل داده‌ها نشان‌دهنده بدتر شدن کیفیت آب‌های زیرزمینی در منطقه است که عمدتاً به افزایش مناطق ساخته شده، خشکسالی و تغییر کاربری اراضی به زمین‌های کشاورزی و برداشت بی رویه آب توسط کشاورزان از چاه‌های منطقه، مربوط می‌شود. میانگین شاخص GQI از 86/42 به 57/36 طی یک دوره 7 ساله از سال 1393 تا 1400 کاهش یافت، که نشان‌دهنده کاهش کیفیت آب است. کیفیت آب زیرزمینی منطقه در سال 1393 دارای کیفیتی مطلوب است و در محدوده خیلی مناسب قرار دارد. اما در سال 1400 کیفیت آب از خیلی مناسب و مناسب به ضعیف و حتی بد تغییر کرده است. نتایج نشان می‌دهد که این کیفیت نامناسب و ضعیف آب، بیش‌تر در محدوده مرکز حوزه که محل توسعه کشاورزی و مسکونی است که دشت‌ها و اراضی مرغوب قرار دارند، اتفاق افتاده است و نه در حاشیه حوضه که مناطق کوهستانی است. هم‌چنین، مناطق استفاده پایدار و ناپایدار از آب‌های زیرزمینی برای تصمیم گیری بهتر در رابطه با تخصیص کاربری اراضی در این حوضه آبخیز به سرعت در حال تغییر، مشخص شدند. UR - https://mmws.uma.ac.ir/article_1765.html L1 - https://mmws.uma.ac.ir/article_1765_abe35c1aaed24b6963998dbb759b6653.pdf ER -